Hàng nghìn hộp thuốc và thực phẩm chức năng bị vứt bỏ ở Đà Nẵng, TP.HCM, Hà Nội, gây ô nhiễm môi trường và nguy cơ sức khỏe. Tìm hiểu nguyên nhân, số liệu và giải pháp.

Trong tuần đầu tháng 6/2025, tình trạng thuốc và thực phẩm chức năng bị vứt bỏ tràn lan tại nhiều tỉnh thành Việt Nam đã trở thành tâm điểm chú ý. Tại Đà Nẵng, hàng trăm vỉ thuốc, bao gồm kháng sinh như “Cetecocenzitax 25mg” còn hạn sử dụng đến tháng 8/2026, bị phát hiện tại bãi rác Khánh Sơn (Báo Công an Nhân dân). Ở TP.HCM, hàng chục nghìn hộp thực phẩm chức năng và thuốc, còn hạn đến 2026-2028, được đổ thành sáu đống lớn tại bãi đất trống ven đường Nguyễn Văn Linh, Bình Chánh (VnExpress). Tại Hà Nội, khoảng 20 thùng carton thuốc tây y hết hạn bị vứt trên Đại lộ Thăng Long (Báo Đại Đoàn Kết). Những sự việc này không chỉ gây lo ngại về ô nhiễm môi trường mà còn phơi bày những lỗ hổng trong quản lý dược phẩm tại Việt Nam.

Nguyên nhân dẫn đến tình trạng vứt bỏ thuốc và thực phẩm chức năng

1. Thiếu ý thức của người dân và doanh nghiệp

Nhiều hộ gia đình có thói quen vứt thuốc hết hạn hoặc không sử dụng vào thùng rác sinh hoạt thay vì đưa đến các điểm thu gom chuyên biệt, như ghi nhận từ Báo Người Lao Động. Tương tự, một số nhà thuốc và cơ sở kinh doanh dược phẩm không tuân thủ quy trình tiêu hủy thuốc theo Thông tư 03/2020/TT-BYT, dẫn đến việc thuốc bị thải ra môi trường một cách bất hợp pháp.

2. Thiếu hệ thống thu gom và xử lý rác thải y tế

Hệ thống thu gom và xử lý rác thải y tế tại nhiều địa phương còn hạn chế. Theo Sở Y tế TP.HCM, nhiều khu vực chưa có điểm thu gom thuốc hết hạn, khiến người dân và doanh nghiệp tự xử lý thuốc bằng cách vứt bỏ tại bãi rác hoặc khu đất trống. Tại Đà Nẵng, bãi rác Khánh Sơn không có khu vực riêng biệt để xử lý rác thải y tế nguy hại, dẫn đến việc thuốc bị trộn lẫn với rác sinh hoạt (Báo Công an Nhân dân).

3. Áp lực từ kiểm tra hàng giả, hàng kém chất lượng

Áp lực từ các đợt kiểm tra, xử phạt hàng giả và kém chất lượng là một nguyên nhân quan trọng. Tại Bình Chánh, hàng chục nghìn hộp thực phẩm chức năng bị nghi là hàng giả, với nhãn mác ghi xuất xứ từ Hà Nội nhưng có dấu hiệu sao chép từ sản phẩm Hàn Quốc, Nhật Bản (VnExpress). Chiến dịch cao điểm chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả từ 15/5 đến 15/6/2025 đã khiến một số doanh nghiệp cố tình phi tang sản phẩm để tránh bị tịch thu và xử phạt theo Nghị định 24/2025/NĐ-CP, với mức phạt lên đến 200 triệu đồng cho tổ chức vi phạm (Báo Người Lao Động).

4. Chi phí và thủ tục nhập khẩu

Từ năm 2020, Công văn 6068/TCHQ-GSQL của Tổng cục Hải quan đã yêu cầu tăng cường kiểm tra thuốc nhập khẩu, khiến một số doanh nghiệp nhỏ gặp khó khăn về chi phí và thủ tục, dẫn đến hành vi vứt bỏ hàng hóa để tránh kiểm tra (Báo Tin Tức TTXVN). Quy định này đòi hỏi giấy phép lưu hành và chứng nhận chất lượng, gây áp lực cho các doanh nghiệp nhập khẩu không đủ điều kiện.

5. Tâm lý người tiêu dùng và thị trường hàng giả

Tâm lý ưa chuộng sản phẩm ngoại và giá rẻ của một bộ phận người tiêu dùng, như ghi nhận từ Báo Công an Nhân dân, đã gián tiếp thúc đẩy thị trường hàng giả, dẫn đến việc phi tang khi bị kiểm tra. Nhiều sản phẩm thực phẩm chức năng giả mạo nhãn hiệu nổi tiếng được nhập lậu hoặc sản xuất tại các cơ sở không phép, sau đó bị vứt bỏ khi không qua được kiểm tra chất lượng.

Nguy hại đến môi trường và sức khỏe cộng đồng

1. Ô nhiễm môi trường

Thuốc và thực phẩm chức năng bị vứt bỏ không đúng cách gây ô nhiễm nghiêm trọng. Các hoạt chất như kháng sinh, khi thấm vào đất và nước ngầm, có thể làm gia tăng vi khuẩn kháng thuốc, đe dọa hệ sinh thái (Báo Người Lao Động). Tại Bình Chánh, một số đống thuốc bị đốt, phát tán hóa chất độc hại, gây nguy cơ hô hấp cho cư dân lân cận.

2. Nguy cơ sức khỏe cộng đồng

Thuốc bị vứt bỏ tại bãi rác dễ bị thu gom trái phép và tái lưu hành trên thị trường chợ đen. Theo thống kê từ Sở Y tế TP.HCM, trong năm 2024 và 5 tháng đầu 2025, lực lượng chức năng đã thu giữ hơn 262.000 sản phẩm thuốc và thực phẩm chức năng không rõ nguồn gốc (VnExpress). Những sản phẩm này, đặc biệt là thực phẩm chức năng giả mạo dành cho trẻ em và phụ nữ mang thai, có thể gây nguy hiểm nghiêm trọng nếu được tái sử dụng.

3. Thiệt hại kinh tế

Việc vứt bỏ thuốc và thực phẩm chức năng gây lãng phí nguồn lực kinh tế. Hàng chục nghìn sản phẩm còn hạn sử dụng bị đổ bỏ tại Bình Chánh là minh chứng cho sự thất thoát giá trị hàng hóa, đồng thời làm suy giảm niềm tin của người tiêu dùng vào thị trường dược phẩm (Báo Người Lao Động).

Giải pháp khắc phục

1. Tăng cường tuyên truyền và giáo dục

Chính phủ và các địa phương cần đẩy mạnh chiến dịch tuyên truyền về cách xử lý thuốc hết hạn, khuyến khích người dân mang thuốc đến các điểm thu gom chuyên biệt. Các chương trình truyền thông nên được triển khai trên các nền tảng số và truyền hình để tiếp cận rộng rãi (Quyết định 319/QĐ-TTg).

2. Xây dựng hệ thống thu gom và xử lý rác thải y tế

Các địa phương cần đầu tư vào hệ thống thu gom thuốc hết hạn tại các phường, xã, như mô hình thí điểm tại Sở Y tế Đà Nẵng. Đồng thời, cần xây dựng các cơ sở xử lý rác thải y tế đạt chuẩn, sử dụng công nghệ lò đốt hiện đại để đảm bảo an toàn môi trường.

3. Tăng cường kiểm tra và xử phạt

Cơ quan chức năng, như Tổng cục Quản lý thị trường, cần tiếp tục các đợt kiểm tra cao điểm theo Chỉ thị 13/CT-TTg, xử lý nghiêm các hành vi vứt bỏ thuốc trái phép và kinh doanh hàng giả. Mức phạt lên đến 200 triệu đồng theo Nghị định 24/2025/NĐ-CP cần được áp dụng nghiêm minh để răn đe.

4. Khuyến khích chương trình đổi thuốc

Các chương trình đổi thuốc hết hạn lấy ưu đãi, như áp dụng tại một số quốc gia (ví dụ, chương trình Take Back Day ở Mỹ), có thể được thử nghiệm tại Việt Nam để khuyến khích người dân tham gia. Nhà thuốc và cơ sở y tế có thể phối hợp với chính quyền địa phương để triển khai.

5. Hoàn thiện chính sách pháp lý

Theo Quyết định 319/QĐ-TTg, cần hoàn thiện hệ thống pháp luật về quản lý dược phẩm và thương mại điện tử, bao gồm quy định về truy xuất nguồn gốc và tiêu hủy thuốc. Điều này sẽ giúp giảm thiểu tình trạng hàng giả và thuốc bị vứt bỏ trái phép.

Kết luận

Tình trạng thuốc và thực phẩm chức năng bị vứt bỏ tràn lan tại nhiều địa phương trên cả nước là hồi chuông cảnh báo về quản lý dược phẩm và bảo vệ môi trường. Các nguyên nhân chính bao gồm thiếu ý thức, hệ thống xử lý rác thải y tế yếu kém, áp lực từ kiểm tra hàng giả, hàng kém chất lượng, và yêu cầu kiểm tra nhập khẩu nghiêm ngặt. Để giải quyết, cần sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền, doanh nghiệp và người dân, kết hợp tuyên truyền, đầu tư cơ sở hạ tầng và thực thi pháp luật nghiêm minh. Chỉ khi có hành động đồng bộ, Việt Nam mới có thể xây dựng một hệ thống quản lý dược phẩm bền vững, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và môi trường./.