Tại Nepal, thanh thiếu niên biểu tình phản đối cấm mạng xã hội, 22 người chết, Thủ tướng từ chức. Phong trào phản ánh làn sóng thay đổi chính trị ở châu Á.

Ngày 8/9/2025, hàng ngàn thanh thiếu niên Nepal, chủ yếu thuộc Thế hệ Z (sinh 1997-2012), xuống đường phản đối lệnh cấm 26 nền tảng mạng xã hội, dẫn đến 22 người thiệt mạng và hàng trăm người bị thương trong đụng độ với cảnh sát. Sự phẫn nộ lan rộng khiến Thủ tướng KP Sharma Oli và nội các từ chức trước áp lực công chúng và chỉ trích quốc tế. Cuộc biểu tình, lớn nhất do giới trẻ dẫn dắt trong lịch sử Nepal, phản ánh bất mãn về tham nhũng, bất bình đẳng, và thất nghiệp, góp phần vào làn sóng thay đổi chính trị đang lan rộng khắp châu Á.

Diễn biến và nguyên nhân

Lệnh cấm mạng xã hội, ban hành ngày 3/9/2025 với lý do kiểm soát tin giả, bị Thế hệ Z xem là kiểm duyệt, làm dấy lên biểu tình trên toàn quốc. Với 73% hộ gia đình Nepal sở hữu điện thoại và 55% dân số dùng internet, mạng xã hội là công cụ chính trị quan trọng. Các hashtag như #Nepobaby trên TikTok và bài đăng Instagram phơi bày lối sống xa hoa của giới tinh hoa, trái ngược với đời sống khó khăn của giới trẻ, nơi thất nghiệp chung vượt 10% và lên đến 20% ở thanh niên.

Ngày 8/9, người biểu tình phóng hỏa tòa quốc hội, tòa án tối cao, và dinh thự của nhiều chính trị gia, buộc các lãnh đạo đảng lớn tìm nơi ẩn náu. Dù lệnh cấm được dỡ bỏ cùng ngày, chính phủ liên minh sụp đổ. Quân đội Nepal triển khai lực lượng để kiểm soát tình hình, nhưng quyền lực chưa được chuyển giao chính thức.

Bối cảnh lịch sử

Nepal, dân số 30 triệu, có 40% thuộc Thế hệ Z, lớn lên trong bất ổn chính trị với 14 chính phủ thay đổi trong 15 năm. Các cuộc nổi dậy Jana Andolan I (1990) và II (2006) dẫn đến chuyển đổi từ quân chủ sang cộng hòa liên bang (2008), nhưng hiến pháp 2015 không giải quyết được tham nhũng, bất bình đẳng, và gia đình trị. Mặc dù đường sá, điện, và internet cải thiện, nhiều người trẻ phải rời đất nước để sinh tồn, làm tăng sự bất mãn.

So sánh với châu Á

Biểu tình Nepal là một phần của làn sóng thay đổi chính trị do giới trẻ dẫn dắt tại châu Á. Ở Bangladesh (2024), thanh niên lật đổ chính phủ vì tham nhũng và thất nghiệp, dẫn đến chính phủ lâm thời dưới Muhammad Yunus. Phong trào Aragalaya ở Sri Lanka (2022) chống bất bình đẳng, buộc lãnh đạo từ chức. Tại Indonesia (2025), sinh viên dùng mạng xã hội tổ chức biểu tình phản đối chính sách bầu cử. Tương tự, Thái Lan (2020) và Hồng Kông (2019-2020) chứng kiến giới trẻ sử dụng công nghệ để khuếch đại tiếng nói, thách thức hệ thống chính trị cũ kỹ và giới tinh hoa. Những phong trào này phản ánh sự thất vọng chung của thế hệ trẻ châu Á với tham nhũng, bất công, và thiếu cơ hội, thúc đẩy cải cách từ dưới lên.

Triển vọng và thách thức

Tổng tư lệnh quân đội Nepal đang phối hợp với các nhà hoạt động Thế hệ Z để lập chính phủ dân sự lâm thời, đề cử cựu Chánh án Sushila Karki (trên 70 tuổi) làm lãnh đạo. Tuy nhiên, Thế hệ Z thiếu kinh nghiệm quản lý và đối mặt với giới tinh hoa lớn tuổi kiểm soát tòa án, hành chính, và an ninh. Nepal có thể học từ Bangladesh, nơi thanh niên hỗ trợ chính phủ lâm thời hiệu quả. Thành công phụ thuộc vào việc giải quyết tham nhũng, bất bình đẳng, và đáp ứng kỳ vọng của giới trẻ về một hệ thống chính trị công bằng hơn.

Kết luận

Biểu tình ở Nepal là một phần của làn sóng thay đổi do giới trẻ dẫn dắt ở châu Á, phản ánh nhu cầu cấp thiết về cải cách chính trị và tự do ngôn luận. Người dân được khuyến khích theo dõi qua các nguồn quốc tế như The Conversation hoặc Al Jazeera để hiểu thêm về phong trào này./.