Trang mạng aspistrategist.org.au ngày 2/2 đăng bài viết của 2 tác giả Justin Bassi - Giám đốc điều hành Viện Chính sách Chiến lược Australia (ASPI); và David Capie - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược (CSS) và là giáo sư về quan hệ quốc tế tại Đại học Victoria ở Wellington - về việc “xây dựng liên minh Australia-New Zealand phù hợp với thế kỷ 21”, với nội dung như sau:
        

Cuộc họp ANZMIN 2+2 ngày 1/2 của các ngoại trưởng và quốc phòng Australia và New Zealand tại Melbourne được coi là một phần tự nhiên của một liên minh gợi lại ký ức về Các Quân đoàn Australia và New Zealand (ANZACS) tại Gallipoli và được kết tinh sau Chiến tranh Thế giới thứ hai và đầu thời kỳ Chiến tranh Lạnh với Hiệp ước an ninh Australia-New Zealand-Mỹ (ANZUS) năm 1951.
        

Trên thực tế, cuộc họp này sẽ khiến nhiều người ngạc nhiên. Australia và New Zealand là những đồng minh và đồng đội lâu năm đến mức cả hai bên của Biển Tasman dễ dàng coi mối quan hệ này là đương nhiên, tập trung vào những vấn đề khúc mắc song phương hơn là sự hội tụ quá lớn về lợi ích, giá trị và niềm tin giữa hai quốc gia. Do đó, cuộc gặp này là một bước quan trọng trong việc điều chỉnh chiều sâu lịch sử của mối quan hệ đối tác này với tầm nhìn chiến lược rõ ràng cho tương lai, đặc biệt là trong khu vực của chúng ta mà cũng để duy trì một hệ thống toàn cầu, nơi các quy tắc và giá trị mà cả hai nước đều tôn trọng sẽ không chỉ tồn tại mà còn phát triển mạnh mẽ.
        

Hai quốc gia này đến với nhau vào năm 1951 vì những mối đe dọa mà họ nhận thấy, chủ yếu ở Thái Bình Dương. Nhưng sau nhiều thế hệ tương đối ổn định, giờ đây chúng ta đang ở trong thời kỳ bất ổn đến mức các lý do hình thành liên minh một lần nữa lại được quan tâm hàng đầu - mặc dù ngày nay chúng mang tính toàn cầu hơn. Như Phó Thủ tướng kiêm Ngoại trưởng New Zealand Winston Peters đã phát biểu trong cuộc họp báo ngày 1/2 rằng cả ông và bất kỳ đồng nghiệp ANZMIN nào của ông đều chưa từng phải đối mặt với một thời kỳ đe dọa đến an ninh và các giá trị dân chủ như thời kỳ họ phải đối mặt ngày nay.
        

Từ quan điểm của New Zealand, cuộc họp ANZMIN đã tạo cơ hội sớm cho chính phủ liên minh mới trình bày bằng một tiếng nói duy nhất về cách nhìn nhận những thách thức trong môi trường chiến lược. Có lẽ quan trọng hơn, cuộc họp này mang lại cho các nhà lãnh đạo cơ hội nói về cách New Zealand lên kế hoạch ứng phó. Những đề cập trong tuyên bố chung về nhu cầu “tăng cường tham gia vào các cuộc tập trận quân sự” và “tăng cường các nỗ lực răn đe chung” cho thấy sự sẵn sàng mới của Wellington trong việc chấp nhận ngôn ngữ vũ lực.
        

Liệu có đầu tư để hỗ trợ cho cuộc thảo luận khó khăn này hay không?
        

Tất cả các đảng trong liên minh của New Zealand đều vận động nhằm tăng cường ngân sách quốc phòng, nhưng chính phủ Luxon đã bắt đầu năm mới yêu cầu tiết kiệm từ 6,5%-7,5% từ dịch vụ công, bao gồm cả từ quốc phòng và đối ngoại. Bộ trưởng Quốc phòng Judith Collins và Ngoại trưởng Peters sẽ phải giải thích với những người đồng cấp Australia về cách họ dự định điều chỉnh trong những chu kỳ ngân sách tiếp theo.
        

Mặc dù vậy, như phân tích của ASPI cho thấy, Australia đang phải đối mặt với áp lực tương tự trong việc tìm kiếm nguồn tiền trong môi trường tài chính eo hẹp. Các cuộc họp cấp bộ trưởng này mang lại cho cả hai nhóm bộ trưởng một cơ hội để tranh luận về nhu cầu tăng chi tiêu quốc phòng trong thời điểm bất ổn toàn cầu và các mối đe dọa an ninh.
        

Về vấn đề này, ANZMIN mang đến cơ hội củng cố thông điệp rằng New Zealand muốn trở thành nước tham gia tích cực hơn vào an ninh tập thể, đặc biệt là hợp tác chặt chẽ hơn với các đối tác truyền thống. Là các quốc đảo, trọng tâm hợp lý là an ninh hàng hải - quan trọng là ưu tiên nhưng không giới hạn ở Thái Bình Dương. Một cuộc họp báo mới đây thông báo rằng New Zealand sẽ cử một nhóm nhỏ nhân viên quốc phòng tới Biển Đỏ, nơi họ sẽ cùng với các đối tác Australia hỗ trợ các cuộc tấn công vào lực lượng phiến quân Houthi do Iran hậu thuẫn nhắm vào vận tải biển quốc tế. Cả Thủ tướng Luxon và Bộ trưởng Quốc phòng Collins đều nói về tầm quan trọng của việc “hành động, chứ không phải lời nói”. Ông Collins bắt đầu chuyến thăm Australia với cam kết rằng New Zealand sẽ không phải là “kẻ ăn bám” khi nói đến vấn đề an ninh quốc tế. Các bộ trưởng Australia chắc chắn sẽ quan tâm đến kế hoạch để một New Zealand tích cực và gắn kết hơn sẽ như thế nào, bao gồm cả việc tham gia sâu hơn với Five Eyes, AUKUS cũng như với ASEAN. Bất chấp quy mô nhỏ hơn của New Zealand, đồng minh Australia của họ biết rõ tác động trên toàn khu vực của tiếng nói tích cực từ Wellington trong các vấn đề quốc tế.
        

Từ quan điểm của Australia, Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Quốc phòng Richard Marles và Ngoại trưởng Penny Wong có thể chỉ ra sự phối hợp chiến lược được cải thiện với New Zealand như một bằng chứng rõ ràng hơn về khả năng lãnh đạo chủ động, kết hợp các mối quan hệ đối tác quốc tế rộng rãi của Australia với việc sử dụng mọi yếu tố sức mạnh quốc gia của mình, bao gồm quốc phòng và ngoại giao, như được kêu gọi trong Đánh giá chiến lược quốc phòng 2023 (DSR 2023).
        

Việc thể hiện liên minh này gửi đi một tín hiệu răn đe đối với các chế độ độc tài đang cố gắng sử dụng các biện pháp cưỡng chế để chia rẽ các đồng minh phương Tây và làm xói mòn chủ quyền cũng như các quy tắc. Như ông Marles đã nói, “Khi khu vực của chúng ta đang được định hình lại, Australia và New Zealand cam kết đảm bảo liên minh của mình phát triển phù hợp với hoàn cảnh chiến lược, có tính phản ứng nhanh và phù hợp với mục đích, đồng thời chúng ta lắng nghe và làm việc với các đối tác Thái Bình Dương của mình”.
        

Từ góc độ quốc phòng, sự tham gia cấp bộ trưởng này mở ra không gian cho sự phối hợp sâu sắc hơn giữa các quan chức trong lĩnh vực mua sắm. Ông Collins đề cập đến “mô hình Anzac” trong đó khả năng của cả hai lực lượng quốc phòng sẽ bổ sung cho nhau. Cả hai bên cũng nên so sánh các ghi chú về các tài liệu chiến lược sắp tới, đặc biệt là quá trình xem xét đang được tiến hành ở cả hai nước về tương lai của hạm đội mặt nước. Suy đoán về sự đóng góp tiềm năng của New Zealand đối với các năng lực tiên tiến cụ thể trong trụ cột thứ hai của AUKUS (không được đề cập trong tuyên bố chung) sẽ không làm mất đi cơ hội hợp tác rộng rãi hơn nữa về đổi mới và công nghiệp, ví dụ như trong lĩnh vực vũ trụ, tận dụng thị trường lao động tổng hợp của hai bên và niềm tin bắt nguồn từ mạng lưới Five Eyes. Niềm tin được củng cố trở lại vào tầm quan trọng của Five Eyes với tư cách là một nhóm thể chế là rõ ràng, với tuyên bố ủng hộ cuộc họp của các bộ trưởng quốc phòng Five Eyes vào cuối năm nay.
        

Thái Bình Dương sẽ tiếp tục là trọng tâm chính trong chính sách đối ngoại của mỗi quốc gia và là môi trường hoạt động chính của liên minh này, ngay cả khi sẽ luôn có những khác biệt về quy mô và giọng điệu trong khu vực. Nhưng Canberra và Wellington cũng đã gửi đi một thông điệp rằng liên minh này không mang tính đơn phương mà mở rộng ra khu vực và toàn cầu rộng lớn hơn. Tuyên bố chung thể hiện cam kết đối với hệ thống dựa trên luật lệ toàn cầu và lợi ích chung của hai nước trong việc giữ gìn hòa bình, luật pháp quốc tế và chủ quyền của các cường quốc nhỏ hơn, bao gồm cả việc hỗ trợ toàn diện cho Ukraine (với 6 đoạn trong tuyên bố chung về xung đột ở Trung Đông).
        

Mặc dù ngôn ngữ của Tuyên bố có chừng mực, nhưng việc đề cập đến Biển Hoa Nam (Biển Đông), Biển Hoa Đông và Đài Loan là dấu hiệu rõ ràng cho thấy sự quyết đoán của Bắc Kinh là một chủ đề thảo luận quan trọng.
        

Đằng sau những cánh cửa đóng kín, các cuộc họp cấp cao thường xuyên như ANZMIN là một phương tiện thiết yếu để loại bỏ sự gay gắt song phương và nói chuyện thẳng thắn về các mối đe dọa do Bắc Kinh đặt ra cũng như các cách tiếp cận tốt nhất đối với một nước Mỹ bị lôi kéo theo nhiều hướng trên toàn cầu và bị phân cực sâu sắc trong nước. Cả New Zealand và Australia đều đang tăng cường hợp tác an ninh với Mỹ. Và cả hai bên của Biển Tasman đều đang cân nhắc những tác động của khả năng Donald Trump trở lại Nhà Trắng.
   

Liên minh Australia-New Zealand thực sự gần gũi hơn cả “răng với môi”. ANZMIN là một bước đi đáng hoan nghênh và lâu dài hướng tới việc tận dụng điều này để đạt được lợi thế chiến lược. Điều đó sẽ đòi hỏi sự thắt chặt trong mối quan hệ không chỉ giữa các bộ quốc phòng và ngoại giao, mà còn giữa tất cả các cơ quan cấp bộ liên quan đến an ninh quốc gia ở cả hai bên của Biển Tasman. Như đã được ghi nhận trong tuyên bố của ANZMIN, nó cũng sẽ yêu cầu đối thoại chuyên gia ngoài chính phủ để nâng cao hiểu biết của công chúng và xây dựng năng lực, đây là lĩnh vực mà ASPI và CSS mong muốn được đóng góp chung./.

Thoibaovietuc.com/Nguồn aspistrategist.org.au, vna