Theo bài viết trên trang The Strategist ngày 22/12 của tác giả Euan Graham, chuyên gia phân tích cấp cao của Viện Chính sách Chiến lược Australia (ASPI), cách tiếp cận “mềm mỏng” của Australia đang khiến Trung Quốc ngày càng “có lý do để mặc cả” nhiều hơn. Dưới đây là nội dung bài viết:
        

Khi năm 2023 sắp kết thúc, chúng ta cần nhìn lại Australia đã đạt được những tiến bộ gì với việc “ổn định mối quan hệ với Trung Quốc” mà Chính phủ Công đảng đã đưa ra.
        

Nhìn từ bên ngoài, Chính phủ Australia trong năm 2023 đã tạo được động lực quan trọng nhằm khôi phục mối quan hệ với Trung Quốc trở lại ổn định hơn. Chuyến thăm của Thủ tướng Anthony Albanese tới Bắc Kinh hồi đầu tháng 11 rõ ràng là một điểm sáng nổi bật, báo hiệu sự “tan băng” về ngoại giao sau nhiều năm “đóng băng” trong quan hệ.
        

Australia đã chứng kiến việc Trung Quốc trả tự do cho nhà báo người Australia Cheng Lei cũng như triển vọng các quan chức cấp cao Chính phủ Trung Quốc sẽ đến thăm Australia trong năm 2024. Bên cạnh đó, Chính phủ Australia có thể kể ra một số thành tựu trong lĩnh vực mà họ đã tập trung nhiều nhất, đó là đảm bảo Trung Quốc dỡ bỏ dần các rào cản thương mại mà nước này áp đặt đối với một loạt hàng hóa xuất khẩu của Australia sang Trung Quốc từ giữa năm 2020.
        

Tất nhiên, sự “ổn định” là một mục tiêu đáng khen ngợi, xét về mặt khái quát. Tuy nhiên, ngày càng rõ ràng rằng những lời lẽ mang tính ngoại giao nhắc đến “sự ổn định” trong mối quan hệ đang dần trở nên rất mong manh (và thực tế có nguy cơ làm xao nhãng hoặc dẫn đến tự ảo tưởng) khi tồn tại một thực tế rất đối nghịch – cụ thể là hành vi gây bất ổn vẫn đang tiếp diễn của Bắc Kinh và sự khác biệt cơ bản trong quan điểm về lợi ích chiến lược và hệ thống chính trị của Australia so với Trung Quốc.
        

Điều đầu tiên và quan trọng nhất, mặc dù khó nhìn ra nhất, đó là cách tiếp cận này đang làm suy giảm tư duy quản lý mối quan hệ với Trung Quốc. Đây là một cái bẫy chính sách đối ngoại phổ biến mà Bắc Kinh rất biết cách tận dụng để tạo lợi thế cho mình. Bất cứ khi nào Trung Quốc thành công trong việc thúc đẩy bầu không khí ngoại giao mà nước này xác định là cơ sở cho hoạt động can dự, điều này sẽ làm suy yếu những cân nhắc về lợi ích quốc gia nếu phía bên kia chấp nhận rằng cần giảm thiểu những khác biệt để thiết lập mối quan hệ thiện chí hơn hoặc duy trì khả năng tiếp cận với Trung Quốc.
        

Canberra cần thận trọng để không chú trọng quá mức vào cách tiếp cận “hàn gắn quan hệ” với Trung Quốc, đặc biệt là cách tiếp cận chú trọng vào ngoại giao cá nhân giữa Albanese và Tập Cận Bình. Trong chuyến thăm Trung Quốc, Thủ tướng Albanese cho rằng ông coi ông Tập là người đối thoại “trung thực và thẳng thắn”. Trước đó, ông tuyên bố “ông Tập chưa bao giờ nói bất cứ điều gì với tôi mà ông ấy không làm”. Mặc dù có thể Albanese đưa ra những nhận xét như vậy trong bối cảnh và với tinh thần xây dựng mối quan hệ, nhưng những mô tả như vậy là nền tảng không bền vững cho một mối quan hệ thực chất.
        

Điểm yếu rõ ràng nhất của “ổn định” là nó trực tiếp né tránh hành vi gây bất ổn có chủ ý của Trung Quốc trên Biển Hoa Đông, Eo biển Đài Loan và Biển Đông cũng như trên dọc biên giới đất liền giữa Trung Quốc với Ấn Độ và Bhutan. Các động thái trên của Trung Quốc không hề giảm bớt kể từ khi Công đảng lên nắm quyền. Đặc biệt, ngay sau chuyến thăm Trung Quốc của Thủ tướng Albanese, việc tàu chiến Trung Quốc sử dụng hệ thống điều hướng và quan sát một cách thiếu an toàn và thiếu chuyên nghiệp đã khiến các thợ lặn trên tàu HMAS Toowoomba của Hải quân Australia bị thương do xung siêu âm từ tàu Trung Quốc. Điều này đã làm suy giảm đáng kể tuyên bố của Canberra về việc duy trì quan hệ song phương “ổn định” với Trung Quốc. Vụ việc này đã buộc Chính phủ Australia phải điều chỉnh ngay lập tức khi Phó Thủ tướng Richard Marles lên án hành vi “hiếu chiến” của Trung Quốc trong một cuộc phỏng vấn với truyền thông ở Ấn Độ.
        

Bên cạnh các tuyên bố chung được đưa ra tại các hội nghị thượng đỉnh quốc tế, hàng loạt các bộ trưởng của Australia đã tỏ ra kiềm chế khi chỉ trích hành vi leo thang và đe dọa của Trung Quốc đối với Philippines trong những tháng gần đây. Những tuyên bố chính thức về mối quan ngại trên dường như đã được đẩy xuống cấp đại sứ.
   

Việc “coi hành động của Bắc Kinh là hành vi gây bất ổn” đã trở nên khó khăn hơn với Chính phủ Australia khi họ coi “ổn định” là thước đo chính trong chính sách Trung Quốc của mình. Tuyên bố ủng hộ Philippines gần đây nhất của Bộ Ngoại giao và Thương mại Australia mặc dù đánh dấu cách sử dụng ngôn từ một cách mạnh mẽ hơn, nhưng cũng nêu bật những hạn chế, nếu không muốn nói là mâu thuẫn, trong quan điểm “ổn định” quan hệ với Trung Quốc của Chính phủ Australia. Một điều cũng rất rõ ràng là Australia đang tiếp tục cạnh tranh trực tiếp về mặt địa chính trị với Trung Quốc ở Nam Thái Bình Dương và điều này thúc đẩy vai trò dẫn dắt của Canberra trong tiểu khu vực.
        

Như tác giả đã viết trong cuốn “An ninh của Australia dưới cái bóng của Trung Quốc”, nền tảng để củng cố mối quan hệ Australia-Trung Quốc đã chuyển từ kinh tế sang địa chính trị vào khoảng một thập kỷ trước và điều này sẽ không nhanh chóng quay trở lại. Một khuôn khổ mang tính cạnh tranh, phần lớn mang tính đối nghịch, có nhiều khả năng định hình tương lai mối quan hệ hai nước hơn so với khuôn khổ dựa trên mở rộng hợp tác. 

Ngay cả trong lĩnh vực kinh tế, nơi những nỗ lực ngoại giao của Chính phủ Australia đã mang lại kết quả rõ ràng nhất, sự “ổn định” vẫn không đáp ứng được kỳ vọng của Canberra. Bộ trưởng Thương mại Australia Don Farrell cho biết ông “rất lạc quan tin rằng Trung Quốc sẽ dỡ bỏ tất cả các rào cản thương mại còn lại đối với Australia vào dịp Giáng Sinh này”, đồng thời dự đoán rằng “Australia sẽ khôi phục mối quan hệ ổn định với Trung Quốc mà Chính phủ Australia mong muốn đối với đối tác thương mại lớn nhất của mình”.
        

Trên thực tế, Trung Quốc có khả năng thách thức sự lạc quan của Bộ trưởng Thương mại Australia bằng cách duy trì một loạt hạn chế thương mại. Đây là chiến thuật hiệu quả nhất của Bắc Kinh để đảm bảo rằng Australia vẫn tiếp tục quan tâm đến việc giảm thiểu những khác biệt về chính trị trong quan hệ thương mại song phương, tránh dẫn đến nguy cơ lan sang những khác biệt chính sách gây tranh cãi lớn hơn.

Các doanh nghiệp Australia vốn đang mong muốn quay trở lại thị trường Trung Quốc có thể sẽ đưa ra lời khuyên thận trọng rằng Bắc Kinh cần phải có trách nhiệm trong quản lý sự ổn định. Những nỗ lực của Trung Quốc nhằm ép buộc Australia, trong đó thông qua các công cụ thương mại, vẫn chưa kết thúc, mà thay vào đó Trung Quốc có khả năng áp dụng các biện pháp này dưới hình thức mới và nguy hiểm hơn.
   

Mặt hạn chế khác của “sự ổn định” trong mối quan hệ với Trung Quốc đã đánh giá thấp một thực tế rằng cách tiếp cận “hàn gắn” của Trung Quốc với Canberra không phải là do năng lực ngoại giao vượt trội của Công đảng so với Liên đảng trước đây, mà là do chính Bắc Kinh đã nhận ra rằng nỗ lực ép buộc Canberra của họ đã thất bại. Bằng chứng là mặc dù một số ngành xuất khẩu của Australia chắc chắn đã bị thiệt hại trước chiến dịch trả đũa về kinh tế của Trung Quốc, nhưng Australia đã tránh được thiệt hại về kinh tế vĩ mô nhờ thành công bởi nỗ lực của cả chính phủ và khu vực doanh nghiệp trong việc đa dạng hóa thị trường. Trên thực tế, giá trị thương mại song phương với Trung Quốc đã đạt đến tầm cao mới do Trung Quốc tiếp tục nhập khẩu những nguyên vật liệu cần thiết từ Australia, với mức giá tăng cao một phần do can thiệp về kinh tế trong nước mang động cơ chính trị của Bắc Kinh.
        

Nỗ lực của Trung Quốc nhằm trừng phạt Australia về kinh tế đã tiết lộ điều quan trọng nhất, đó là khả năng hồi phục một cách căn bản của Australia với tư cách là nhà xuất khẩu đầy cạnh tranh trong hệ thống thương mại toàn cầu vận hành theo luật lệ. Cuối cùng, sự ổn định kinh tế vĩ mô của Australia đã được chứng minh là không phụ thuộc vào thực trạng mối quan hệ chính trị gập ghềnh với Trung Quốc. Ngoại trưởng Australia Penny Wong gần đây đã chuyển sang đề cập đến mối quan hệ Australia-Trung Quốc với mong muốn “điều chỉnh những khác biệt giữa hai nước một cách khôn ngoan”. Với những gì khó đoán định trong năm 2024, có lẽ đã đến lúc Australia lặng lẽ rút khỏi “sự ổn định” như một câu chuyện vốn phục vụ mục đích khiêm tốn của chính nó./.

Thoibaovietuc.com/Nguồn The Strategist, vna