Báo "Bangkok Post" ngày 27/2 đăng bài viết của nhà báo Thái Lan Kavi Chongkittavorn, học giả kỳ cựu về các vấn đề khu vực, bình luận về quan hệ giữa Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) và Australia nhân dịp hội nghị thượng đỉnh đặc biệt sắp tới giữa hai bên. Dưới đây là nội dung bài viết:
Chính phủ Albanese đã nhiều lần tuyên bố rằng ASEAN quan trọng với Australia. Trước đây, lời khẳng định như vậy thường khiến người ta lập tức phản ứng: "Thật sao?". Còn ngày nay, đó không còn là phản ứng phổ biến nữa. ASEAN "thực sự" có ý nghĩa quan trọng đối với Australia. Tuy nhiên, liệu Australia có quan trọng với ASEAN hay không vẫn còn phải xem xét.
Hội nghị thượng đỉnh đặc biệt ASEAN-Australia sắp tới tại Melbourne từ ngày 4-6/3 để kỷ niệm 50 năm quan hệ song phương sẽ là một phép thử cho thấy mối quan hệ sẽ tiến triển như thế nào trong 2 thập kỷ tới. 9 nhà lãnh đạo ASEAN sẽ tham dự sự kiện này, trong đó có Thủ tướng Timor Leste Xanana Gusmao. Cần lưu ý rằng lãnh đạo chính quyền Myanmar Min Aung Hlaing đã không được mời.
ASEAN ở tuổi 57 là một tình thế khác đối với Australia. Khối khu vực này ngày nay đã trở thành trung tâm của cạnh tranh và hợp tác chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Người hàng xóm phía Bắc này cũng sở hữu một thị trường khổng lồ, bao gồm cộng đồng 672 triệu người, chủ yếu là những người trẻ và năng động, vốn chỉ cách Australia quãng đường vài giờ đồng hồ.
ASEAN ngày nay bao gồm toàn bộ vùng đất liền và vùng biển Đông Nam Á, và trong tương lai có thể bao gồm cả Timor Leste và Papua New Guinea. Dili sẽ sớm gia nhập ASEAN với tư cách là thành viên thứ 11, có thể là vào năm tới, với việc các nhà lãnh đạo ASEAN đồng ý về nguyên tắc thừa nhận nền dân chủ trẻ nhất khu vực vào năm 2022. Trong khi đó, Port Moresby là nhà quan sát lâu nhất của khối kể từ năm 1986 và đã bày tỏ ý định gia nhập ASEAN dù chưa được nhận phản hồi tích cực nào.
Quan hệ đối tác ASEAN-Australia đã có bước phát triển lớn khi giữa hai bên thiết lập quan hệ đối tác chiến lược toàn diện vào năm 2021. Do đó, Australia phải xây dựng một kế hoạch hành động chiến lược dài hạn để định hướng hợp tác trên mọi lĩnh vực. Vào tháng 11/2022, Thủ tướng Anthony Albanese tuyên bố bổ nhiệm ông Nicholas Moore làm Đặc phái viên về Đông Nam Á, điều này được các nhà lãnh đạo ASEAN hoan nghênh vì nó cho thấy mối quan tâm mà Australia dành cho khu vực sau một thời gian dài tập trung vào những nơi khác trong Thái Bình Dương và Bắc Mỹ. Nhiệm vụ của ông Moore là chuẩn bị các chiến lược kinh tế của Australia cho khu vực Đông Nam Á đến năm 2040, và ông đã viết một báo cáo sẽ được thảo luận tại Melbourne.
Australia đã thừa nhận Đông Nam Á là một khu vực có cơ hội vàng, có thể giúp định hình và đồng thời được hưởng lợi từ việc tăng cường hợp tác. Nên nhớ Australia là đối tác đối thoại đầu tiên của khối, song ở khía cạnh nào đó Canberra đã không thể tối đa hóa sự can dự như vậy với ASEAN, bởi quan điểm, lập trường của Australia trong các vấn đề liên quan đến ASEAN chủ yếu xuất phát từ các chuẩn mực và giá trị tự do của nước này, vốn đã gây tranh cãi và làm gián đoạn các mối quan hệ trong quá khứ. Giờ đây, Australia đang tiếp cận ASEAN theo những cách thực tế và thiết thực hơn, thúc đẩy quản trị và cam kết dân sự dưới những hình thức tinh tế, mang lại nhiều kết quả có tính xây dựng hơn.
ASEAN có tiềm năng trở thành nền kinh tế lớn thứ 4 thế giới trong tương lai và Australia biết rằng đã đến lúc củng cố vị thế của mình trong khu vực. Kim ngạch thương mại hai chiều trong những năm gần đây giữa hai bên lớn hơn Mỹ và Nhật Bản. Nếu không sẽ là quá muộn để bắt kịp khối trong bối cảnh môi trường địa chính trị và địa kinh tế toàn cầu đang thay đổi nhanh chóng.
Báo cáo của ông Moore có nhan đề "Chiến lược kinh tế Đông Nam Á đến năm 2040", trong đó xem xét 10 lĩnh vực ưu tiên - nông nghiệp và thực phẩm, tài nguyên, chuyển đổi năng lượng xanh, cơ sở hạ tầng, giáo dục và kỹ năng, kinh tế du lịch, y tế, kinh tế số, dịch vụ chuyên môn và tài chính, và các ngành sáng tạo. Đây là những lĩnh vực thiết yếu mà ASEAN liên tục yêu cầu từ 5 đối tác chiến lược toàn diện của mình, bao gồm cả Trung Quốc, Nhật Bản, Mỹ và Ấn Độ.
Báo cáo của ông phác thảo một cách tổng thể cách Australia có thể tăng cường và làm sâu sắc thêm mối quan hệ để thúc đẩy thương mại và đầu tư nhiều hơn với ASEAN. Một vài trong số 75 khuyến nghị của báo cáo có vẻ lạc quan quá mức, nhưng chúng có thể thực hiện được nếu cả Australia và ASEAN hợp tác chặt chẽ với nhau.
Cụ thể, báo cáo nhấn mạnh việc nâng cao nhận thức, dỡ bỏ rào cản, xây dựng năng lực và tăng cường đầu tư giữa Australia và các nước ở Đông Nam Á. Trong mỗi mục này, báo cáo đều đề xuất những hành động hữu ích. Ví dụ, trong phần nâng cao nhận thức, ông Moore khuyến nghị Australia nên xem xét phát triển một kế hoạch toàn quốc nhằm tăng cường hiểu biết về Đông Nam Á trong lĩnh vực kinh doanh, chính phủ, hệ thống giáo dục-đào tạo và cộng đồng của Australia. Để loại bỏ các rào cản, báo cáo của ông Moore kêu gọi chính phủ thực hiện chiến lược di cư và các cải cách liên quan để cải thiện hệ thống thị thực và từ đó tạo điều kiện thuận lợi cho việc di chuyển. Để xây dựng năng lực cho khu vực, ông Moore kêu gọi tăng cường cơ hội trao đổi chuyên môn và thực tập giữa khu vực công và tư nhân ở cấp công ty hoặc tổ chức. Ngoài ra, chính phủ nên khuyến khích các trường đại học và các nhà cung cấp dịch vụ giáo dục nghề nghiệp cung cấp các chương trình thực tập học tập kết hợp với công việc như một phần của các khóa học dành cho sinh viên Đông Nam Á.
Ngoài các vấn đề cơ bản, các nhà lãnh đạo Australia và ASEAN sẽ nhân hội nghị thượng đỉnh này để thảo luận về các vấn đề khu vực và quốc tế hiện tại có tác động đến hòa bình, ổn định trong khu vực và trên thế giới. Cả hai bên đều nhận thức được rằng các nước trong khu vực có quan điểm và cách tiếp cận khác nhau đối với các vấn đề chiến lược quan trọng, bao gồm sự cạnh tranh Mỹ-Trung, Nhóm Bộ tứ (gồm Nhật Bản, Mỹ, Australia và Ấn Độ), Liên minh AUKUS (Australia, Anh và Mỹ) , xung đột Nga-Ukraine, xung đột Israel-Palestine, Bán đảo Triều Tiên, Biển Đông và tất nhiên là Myanmar cùng những vấn đề khác.
Là một khối, ASEAN có nền tảng chính trị, kinh tế và tôn giáo đa dạng nhất thế giới. Khả năng và đặc tính hợp tác của khối theo nguyên tắc không can thiệp và đồng thuận phải được tôn trọng. Mặc dù chậm nhưng quá trình ra quyết định của ASEAN mang tính hòa bình, không bá quyền và mang lại kết quả. Một ví dụ là ASEAN và Australia đã hợp tác chặt chẽ với nhau trong gần hai thập kỷ nhằm chấm dứt xung đột ở Campuchia, vượt qua những khác biệt vì mục đích lớn hơn là đảm bảo sự ổn định và thịnh vượng trong khu vực.
Là một đồng minh thân cận của Mỹ, Australia có thể đóng vai trò là cầu nối giữa ASEAN và Mỹ, một điều mà Nhật Bản đã làm rất xuất sắc. Cách tốt nhất để chính phủ Albanese bắt đầu là giúp khối vận hành Tầm nhìn ASEAN về Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương (AOIP), vốn không nhắm vào bất kỳ nước thứ ba nào.
Sự ủng hộ kiên định của Canberra đối với các ưu tiên AOIP có ý nghĩa then chốt vì nó sẽ duy trì và tăng cường tính trung tâm và phù hợp của ASEAN. Nó cũng sẽ củng cố vị thế khu vực của Australia bằng cách áp dụng các cách tiếp cận mạnh mẽ theo định hướng ASEAN. Sự ủng hộ mạnh mẽ của chính phủ Australia trước đây đối với lập trường của Washington về các vấn đề quan trọng trong khu vực và toàn cầu đã gây ra sự bất an trong khu vực khi chúng có nguy cơ gây chia rẽ hơn nữa quan hệ giữa ASEAN và Australia. ASEAN sẽ vẫn gắn kết bất chấp việc các thành viên có nhiều quan điểm khác biệt.
Sau hội nghị thượng đỉnh Melbourne, hội nghị thượng đỉnh ASEAN-Australia sẽ được thể chế hóa và tổ chức thường niên. Các nhà lãnh đạo của họ sẽ có nhiều cơ hội để thảo luận sâu hơn về lợi ích và thách thức chung cũng như tăng cường quan hệ đối tác. Australia có thể chứng minh rõ ràng rằng nước này quan trọng với ASEAN./.
Thoibaovietuc.com/Nguồn vna
