Vụ tấn công khủng bố nhắm vào cộng đồng Do Thái ở bãi biển Bondi không phải là một sự kiện đơn lẻ. Nhìn qua lăng kính lịch sử, đây là sự bùng phát của một "bóng ma" đã ám ảnh nước Úc từ thời lập quốc. Bài phân tích từ Thời báo Việt Úc tìm về cội nguồn của chủ nghĩa bài Do Thái tại đất nước này, từ những định kiến trên báo chí thế kỷ 19, chính sách hạn chế di cư thời hậu Thế chiến, cho đến di sản của cuộc Chiến tranh Lạnh và thực trạng đáng báo động trong xã hội đương đại.

Vào tối Chủ nhật ngày 14 tháng 12 năm 2025, bãi biển Bondi – biểu tượng của sự thư giãn và đa văn hóa tại Sydney – chìm trong khiếp đảm và hỗn loạn. Một vụ tấn công khủng bố nhắm vào buổi lễ chào mừng Hanukkah của cộng đồng Do Thái đã cướp đi sinh mạng của 16 người, bao gồm một trẻ em, và làm bị thương hàng chục người khác. Thủ hiến New South Wales Chris Minns không ngần ngại gọi tên bản chất của sự việc: đây là một hành động "ác độc" được "thiết kế để nhắm vào cộng đồng người Do Thái ở Sydney".

Tuy nhiên, thảm kịch Bondi không thể chỉ được hiểu như một sự kiện bi thảm đơn thuần. Nó là đỉnh điểm nhức nhối của một câu chuyện dài hơn, một "bóng ma" từng bị đẩy vào quên lãng nay lại hiện về đầy bạo lực. Để thực sự hiểu được sự kiện này, chúng ta phải ngược dòng lịch sử, khám phá hành trình lâu dài và phức tạp của chủ nghĩa bài Do Thái trên mảnh đất Úc.

Hạt giống của sự thù địch – Bài Do Thái trong buổi bình minh quốc gia

Người Do Thái đã có mặt ở Úc từ những ngày đầu người Anh đặt chân đến lục địa này. Dù có những đóng góp nhất định, họ sớm trở thành mục tiêu của những định kiến khi chủ nghĩa dân tộc Úc hình thành vào cuối thế kỷ 19. Báo chí trở thành công cụ khuếch đại sự thù địch này. Tờ Bulletin ở Sydney, một ấn phẩm có ảnh hưởng lớn, vào năm 1897 đã viết: "Chừng nào họ còn làm việc, chừng nào một tỷ lệ đáng kể trong số họ còn sản xuất ra tiền, thì họ vẫn phải luôn chống lại nền dân chủ". Những lời lẽ này phản ánh và củng cố định kiến cho rằng người Do Thái chỉ quan tâm đến lợi nhuận, là một thế lực ngoại lai đe dọa các giá trị dân chủ non trẻ của Úc.

Định kiến này không chỉ dừng lại trên mặt báo. Nó len lỏi vào đời sống xã hội, khiến người Do Thái bị loại trừ khỏi nhiều câu lạc bộ thể thao, hội nhóm và thậm chí một số lĩnh vực kinh doanh. Các chính khách như Frank Anstey (Đảng Lao động) cũng công khai ủng hộ tư tưởng này. Tuy số lượng người Do Thái Đông Âu di cư đến Úc lúc này không nhiều, nỗi sợ về một "làn sóng" xâm lấn văn hóa đã trở thành một công cụ chính trị hữu hiệu.

PThời kỳ tị nạn – Bài Do Thái được thể chế hóa

Nếu thế kỷ 19 chứng kiến sự bài Do Thái trong văn hóa đại chúng, thì nửa đầu thế kỷ 20 chứng kiến nó trở thành một phần của chính sách nhà nước. Trước và sau Thế chiến thứ hai, làn sóng người Do Thái tìm cách chạy trốn khỏi sự truy bức ở châu Âu, đặc biệt là những người sống sót sau Holocaust, đã đối mặt với một bức tường thành kiến ở Úc.

Sự phản đối không chỉ đến từ công chúng mà còn từ chính giới. Năm 1939, Chủ tịch Hội đồng Lập pháp Victoria, Ngài Frank Clarke, đã miêu tả những người tị nạn một cách đầy miệt thị: "Hàng trăm người Đông Âu gầy gò, mặt mũi tẹt, thấp bé...". Quan điểm này phản ánh một chủ nghĩa ưu sinh và nỗi sợ bị "làm ô nhiễm" chủng tộc đang thịnh hành. Nó dẫn đến một quyết định tàn nhẫn: Chính phủ Úc, dưới thời Bộ trưởng Di trú Arthur Calwell, đã thiết lập chính sách hạn chế số lượng người Do Thái nhập cư, bao gồm quy định chỉ cho phép tối đa 25% hành khách Do Thái trên các chuyến tàu đến Úc, và sau đó mở rộng sang cả máy bay. Đây là sự kỳ thị được hợp thức hóa bằng văn bản, nhằm đảm bảo cộng đồng Do Thái chỉ chiếm một tỷ lệ rất nhỏ (0.5%) trong dân số.

Chiến tranh Lạnh và sự ra đời của "chủ nghĩa bài Do Thái mới"

Sau Chiến tranh thế giới thứ hai, chủ nghĩa bài Do Thái ở Úc không biến mất mà chuyển hóa sang một hình thái mới, mang đậm dấu ấn của cuộc xung đột ý thức hệ toàn cầu. Hai luồng tư tưởng cực đoan cùng hội tụ:

Cực hữu trong nước: Các tổ chức như "Liên đoàn Quyền lợi Úc" do Eric Butler lãnh đạo đã truyền bá rộng rãi các thuyết âm mưu chống Do Thái, trong đó có cuốn sách giả mạo "Biên bản của các Trưởng lão Zion", gán ghép cho người Do Thái âm mưu thống trị thế giới.

Ảnh hưởng từ Liên Xô: Đây là yếu tố then chốt tạo nên diện mạo hiện đại của chủ nghĩa bài Do Thái. Sau chiến thắng của Israel trong Chiến tranh Sáu ngày 1967, Liên Xô triển khai một chiến dịch tuyên truyền bài Do Thái bài Israel quy mô lớn. Họ cố tình đánh đồng chủ nghĩa Phục quốc Do Thái với chủ nghĩa phát xít, gọi Israel là "quốc gia thực dân phân biệt chủng tộc" và "Đức Quốc xã mới". Luận điệu này, được các nhóm cánh tả cực đoan và các phong trào sinh viên tại Úc tiếp thu, đã tạo ra thứ được gọi là "chủ nghĩa bài Do Thái mới": sử dụng ngôn ngữ chỉ trích chính sách của Nhà nước Israel như một chiếc mặt nạ để che đậy lòng thù ghét người Do Thái nói chung. Nó biến xung đột chính trị ở Trung Đông thành nhiên liệu cho sự kỳ thị sắc tộc ngay tại Úc.

Từ lịch sử đến thảm kịch Bondi – Sự hội tụ của các dòng chảy độc hại

Vụ tấn công tại Bondi xảy ra trong một bối cảnh đáng báo động. Theo số liệu từ Hội đồng Điều hành Cộng đồng Do Thái Úc được Giáo sư Suzanne Rutland dẫn lại trong bài phân tích ngày 24/11/2023 đăng trên The Conversation, chỉ trong hơn một tháng sau sự kiện 7/10/2023, số vụ bài Do Thái được báo cáo tại Úc đã lên tới 368 vụ, gần bằng tổng số cả năm 2021-2022 (478 vụ).

Thảm kịch này là sự hội tụ đầy bi thảm của nhiều dòng chảy lịch sử:

Địa điểm & thời điểm mang tính biểu tượng: Bondi vốn là trung tâm sinh hoạt của cộng đồng Do Thái Sydney. Vụ tấn công diễn ra vào đêm đầu tiên của Lễ Hanukkah – ngày lễ của ánh sáng và hy vọng – càng làm tăng tính chất nhắm mục tiêu có chủ đích.

Sự hồi sinh của các luận điệu cũ: Các thuyết âm mưu về "quyền lực Do Thái", sự đánh đồng Israel với Phát xít – vốn là sản phẩm của tuyên truyền Liên Xô và các nhóm cực hữu – lại được khơi dậy và lan truyền mạnh mẽ trên mạng xã hội sau các căng thẳng ở Trung Đông.

Sự trỗi dậy của chủ nghĩa cực đoan hiện đại: Các nhóm dân tộc da trắng thượng đẳng và Hồi giáo cực đoan, vốn đã tồn tại trong xã hội Úc, tìm thấy trong diễn ngôn bài Do Thái một mục tiêu chung. Sự kiện ở Trung Đông trở thành chất xúc tác kích động hành động bạo lực trong nước.

Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đã cáo buộc chính phủ Úc "không làm gì để ngăn chặn sự lan rộng của chủ nghĩa bài Do Thái". Dù còn nhiều tranh cãi, lời cáo buộc này phản ánh một thực tế: nỗi sợ hãi trong cộng đồng Do Thái tại Úc đã lên đến đỉnh điểm. Trẻ em sợ mặc đồng phục có biểu tượng Do Thái đến trường, người lớn ngần ngại đeo ngôi sao David. Bondi là hệ quả thảm khốc nhất của bầu không khí này.

Kết luận: Bài học từ quá khứ và con đường phía trước

Lịch sử chủ nghĩa bài Do Thái tại Úc là một câu chuyện về sự thích nghi. Nó đã khoác lên mình nhiều lớp vỏ: từ định kiến chủng tộc thế kỷ 19, chính sách bài ngoại thời hậu chiến, cho đến thứ ngôn ngữ chính trị mang tính chất thế giới quan của thời Chiến tranh Lạnh và kỷ nguyên số. Thảm kịch Bondi là hồi chuông cảnh tỉnh đau đớn rằng những "bóng ma" tưởng đã thuộc về dĩ vãng vẫn có khả năng hiện hình với sức tàn phá khủng khiếp.

Giải pháp không nằm ở việc im lặng hay phủ nhận lịch sử, mà ở sự thừa nhận và đối thoại. Như Giáo sư Suzanne Rutland, một chuyên gia về lịch sử Do Thái tại Úc, đã hy vọng: cần một "câu chuyện mới" hướng đến đối thoại và thỏa hiệp. Điều đó đòi hỏi nỗ lực từ nhiều phía: từ giáo dục trong trường học về Holocaust và lịch sử bài Do Thái, sự lên án mạnh mẽ và hành động quyết liệt của chính quyền trước mọi hành vi thù ghét, cho đến việc mỗi cộng đồng, trong đó có cộng đồng người Việt chúng ta tại Úc, nhận thức rõ ràng về mối nguy này và cùng chung tay xây dựng một xã hội tôn trọng sự khác biệt. Chỉ khi đó, "bóng ma" lịch sử mới thực sự có thể được giải tỏa, và những bãi biển như Bondi mới mãi là biểu tượng của sự an toàn và tự do cho tất cả mọi người./.