Hiệp ước an ninh Úc-Indonesia 2025 kế thừa AMS 1995, nhấn mạnh vào tham vấn thường xuyên, xây lòng tin giữa bất an Biển Đông và cạnh tranh chiến lược khu vực.

Theo Gatra Priyandita – nhà phân tích cấp cao tại Viện Chính sách Chiến lược Úc (ASPI) – hiệp ước an ninh mới giữa Úc và Indonesia được công bố ngày 12/11/2025 bởi Thủ tướng Anthony Albanese và Tổng thống Prabowo Subianto đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong ngoại giao khu vực (Gatra Priyandita, Lời cũ, thực tế mới: ý nghĩa của hiệp ước an ninh Úc-Indonesia, đăng trên ASPI ngày 14/11/2025).

Dù toàn văn chưa được công bố và dự kiến ký chính thức vào tháng 1/2026, chính phủ hai nước xác nhận hiệp ước cam kết “thường xuyên tham vấn ở cấp lãnh đạo và bộ trưởng về các vấn đề ảnh hưởng đến an ninh chung, đồng thời phát triển hợp tác có lợi cho an ninh quốc gia và khu vực”. Điều này gợi nhớ Hiệp định Duy trì An ninh (AMS) năm 1995 – sáng kiến của Thủ tướng Paul Keating nhằm khôi phục lòng tin sau bê bối báo chí liên quan gia đình Tổng thống Suharto. Bộ trưởng Ngoại giao Penny Wong thừa nhận hiệp ước mới có chủ ý kế thừa tinh thần AMS, không chỉ để hòa giải mà còn công nhận vai trò chiến lược ngày càng tăng của Indonesia.

Ba mươi năm sau: Bối cảnh chiến lược thay đổi chóng mặt

Ba mươi năm sau, bối cảnh khu vực đã thay đổi hoàn toàn. Năm 1995, AMS ra đời khi Trung Quốc bắt đầu quân sự hóa Đá Vành Khăn và quan hệ Indonesia–Mỹ nguội lạnh vì vấn đề nhân quyền. Đến 2025, khu vực đối mặt với cạnh tranh chiến lược gay gắt hơn, gián đoạn công nghệ, xói mòn chuẩn mực toàn cầu. Cả Canberra và Jakarta cùng chia sẻ nỗi bất an về quân sự hóa Biển Đông, phạm vi ảnh hưởng của Trung Quốc tại Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, và sự bất định trong vai trò lãnh đạo của Mỹ. Hiệp ước mới chính là cơ chế tham vấn thể chế hóa để ứng phó với những thách thức này, tận dụng sự gần gũi địa lý bất biến giữa hai nước láng giềng.

Không phải liên minh quân sự: Tập trung đối thoại và xây dựng lòng tin

Tuy nhiên, hiệp ước không phải là liên minh quân sự. Indonesia duy trì chính sách không liên kết truyền thống, từ chối bất kỳ cam kết bảo vệ lẫn nhau nào – đặc biệt khi có thể bị hiểu là nhắm vào Trung Quốc. Tổng thống Prabowo theo phương châm “một ngàn bạn, không kẻ thù”, vẫn tăng cường quan hệ với Mỹ, Pháp, Nga và Trung Quốc.

Trong bối cảnh đó, quan hệ Úc-Indonesia nổi bật như một trong những mối quan hệ an ninh toàn diện, bền vững và được thể chế hóa nhất của Jakarta. Đối với Úc, một Indonesia ổn định và tự tin đóng góp trực tiếp vào an ninh quốc gia và cân bằng khu vực. Ngược lại, Indonesia tiếp cận được đào tạo, đối thoại chiến lược và hỗ trợ hiện đại hóa quốc phòng từ Canberra. Mối quan hệ này, dù từng trải qua thăng trầm, ngày càng dựa trên nền tảng thực dụng và tôn trọng lẫn nhau.

Mở rộng hợp tác: Đối phó mối đe dọa hỗn hợp và lợi ích đôi bên

Hiệp ước còn mở ra không gian hợp tác trước các mối đe dọa hỗn hợp – kết hợp công cụ quân sự, mạng, thông tin sai lệch và cưỡng chế kinh tế. Theo Priyandita và đồng nghiệp Euan Graham trong báo cáo ASPI, những thách thức này đang định hình đánh giá chiến lược của cả hai quốc gia, đòi hỏi sự phối hợp liên ngành và xây dựng khả năng phục hồi chung. Khuôn khổ mới đặt Úc và Indonesia vào vị thế thuận lợi hơn để theo đuổi hợp tác hiệu quả, với lợi ích rõ rệt: Úc củng cố an ninh khu vực qua sự ổn định của Indonesia, trong khi Jakarta nhận được hỗ trợ đào tạo và hiện đại hóa quốc phòng.

Kết luận: Lòng tin thể chế hóa – “bảo hiểm” chống leo thang địa chính trị

Giá trị cốt lõi của hiệp ước không nằm ở các điều khoản chặt chẽ mà ở thói quen tham vấn thường xuyên – một dạng “bảo hiểm” chống lại tính toán sai lầm trong thời đại địa chính trị biến động. Sau nhiều thập kỷ dao động từ hợp tác đến khủng hoảng, hai nước đang thể hiện thiện chí đối thoại thẳng thắn, ngay cả khi bất đồng về Trung Quốc hay cách ứng phó cạnh tranh chiến lược. Lòng tin được thể chế hóa, theo Priyandita, có thể mạnh mẽ hơn bất kỳ lời hứa hẹn vũ lực nào. Trong khu vực mà hiểu lầm dễ dẫn đến leo thang, thói quen đối thoại minh bạch chính là điều khoản giá trị nhất (Priyandita, ASPI, 14/11/2025)./.