Theo bài viết đăng trên trang mạng aspistrategist mới đây, công ty Tianqi Lithium thuộc sở hữu của Trung Quốc vào tháng 4/2023 cho rằng họ là một nhà đầu tư nước ngoài “có cùng chí hướng” ở Australia. Điều này cho thấy cần phải xem xét thận trọng các mục tiêu mâu thuẫn mà Australia hiện đang theo đuổi trong lĩnh vực khoáng sản quan trọng nhằm giúp nước này tìm ra cách hiệu quả hơn cách có thể thực hiện chúng.

Thúc đẩy quan hệ thương mại với các quốc gia có cùng chí hướng chiến lược - còn được gọi là “kết bạn” - đã trở thành trọng tâm trong chính sách khoáng sản quan trọng của Australia trong vài năm qua. Điều này rõ ràng hơn khi Australia tham gia các sáng kiến như Đối tác An ninh Khoáng sản toàn cầu (MSP) do Mỹ dẫn dắt, nhằm mục đích xây dựng các mối quan hệ thương mại và đầu tư mới giữa một nhóm độc quyền gồm các nền dân chủ tiên tiến.

Mặt khác, có thể thấy mức độ quan tâm của Công ty Tianqi Lithium ít nhất đáp ứng kỳ vọng mà Chính phủ Australia và ngành công nghiệp đã đặt vào hoạt động khoáng sản quan trọng của nước này. Đó là Australia thu được lợi nhuận gia tăng từ tài nguyên địa chất, đặc biệt là thông qua quá trình chế biến và sản xuất lớn hơn. Công ty Tianqi đã thực hiện yêu cầu gia tăng giá trị lợi nhuận thông qua nhà máy lithium hydroxit ở Tây Australia, nơi bắt đầu sản xuất sản phẩm cấp pin vào năm 2022.

Bối cảnh Công ty Tianqi viện dẫn “sự tương đồng” cũng rất quan trọng. Tuyên bố được đưa ra khi công ty đang cân nhắc một cuộc đấu thầu tăng cường khả năng tiếp quản đối với các kim loại thiết yếu của Australia trong đó có lithium. Động thái này cũng được thực hiện ngay sau khi Ủy ban Đánh giá Đầu tư Nước ngoài (FIRB) của Australia chặn nỗ lực của Quỹ Yuxiao (Trung Quốc) trong việc tăng cổ phần trong công ty đất hiếm Northern Minerals, vì lý do an ninh quốc gia.

Có nhiều lý do về một chiến lược mạnh mẽ hơn cho việc tăng cường giám sát của FIRB đối với đất hiếm so với các khoáng sản quan trọng khác: Trung Quốc có sự hiện diện sâu rộng hơn trong chuỗi giá trị, và đất hiếm đặc biệt quan trọng đối với các ứng dụng quốc phòng. Tuy nhiên, cũng dễ dàng nhận thấy xu hướng thay đổi theo hướng có lợi cho FIRB trong ngăn chặn hơn nữa sự quan tâm của Trung Quốc đối với lithium hoặc các khoáng sản quan trọng khác đối với các ngành kinh tế mà Australia muốn phát triển.
 
Việc cắt giảm một nguồn vốn sẽ không phải là vấn đề nếu Australia được đảm bảo có được nguồn thay thế từ đối tác. Tuy nhiên, có một thách thức chính ở đây: các quốc gia có mối liên kết chính trị đồng ý về nguyên tắc chung là tạo ra chuỗi cung ứng đáng tin cậy, nhưng cũng đang tích cực thiết lập lại chính mình để tranh giành những lợi ích kinh tế từ hoạt động rút khỏi Trung Quốc.

Mối quan tâm sâu sắc nhất của Australia về vấn đề này bắt nguồn từ đối tác có cùng quan điểm chính trị nhất là Mỹ. Đạo luật Giảm lạm phát (IRA) của Washington, được ban hành vào năm 2022, đã giúp giải phóng tiềm năng năng lượng sạch của Mỹ. IRA khuyến khích các nhà sản xuất Mỹ đầu tư vào các khoáng sản quan trọng của Australia. Nhưng các khoản trợ cấp khổng lồ cho phần lớn hoạt động hạ nguồn cũng có thể cần thiết để đầu tư cho tham vọng chế biến và sản xuất của chính Australia. Điều này có thể giúp giới hạn Australia trong vai trò quen thuộc là mỏ khai thác đối với các nền kinh tế lớn đa dạng hơn.
           
Một phần trong phản ứng của Australia đối với tình huống khó khăn này phải là vận động hành lang Washington và các đối tác khác để có những nhượng bộ từ việc khuyến khích các công ty của Mỹ đầu tư nhiều hơn vào các hoạt động gia tăng giá trị trong nước của Australia. Một cách khác có thể cần duy trì một quan điểm chặt chẽ về những gì cấu thành mối đe dọa an ninh quốc gia đối với ngành khoáng sản quan trọng, ít nhất là trong khi sự quan tâm từ các đối tác khác tăng lên.
           
Tuy nhiên, Australia cũng phải đảm nhận nhiều trách nhiệm để đảm bảo thu hút được các mối quan hệ đối tác quốc tế có lợi. Canberra nên cải thiện đáng kể các ưu đãi cho ngành công nghiệp trong nước khi hợp tác với các đối tác trong liên kết chính trị đặc biệt nhằm hỗ trợ tăng giá trị lợi nhuận.
           
Mặt khác, Australia đã tự do hóa quyền tiếp cận các khoáng sản quan trọng- như với hiệp định thương mại Ấn Độ-Australia gần đây- mà không cần suy nghĩ cụ thể về việc điều này sẽ chuyển thành các khoản đầu tư ở hạ nguồn từ hoạt động khai thác như thế nào.
           
Australia không thể dễ dàng sao chép quy mô như IRA của Mỹ. Canberra cũng không thể sao chép cơ chế hỗ trợ đối tác để thúc đẩy quan hệ với các đối tác trong hiệp định thương mại tự do, bởi vì Australia có ký kết thỏa thuận thương mại tự do (FTA) với Trung Quốc. Tuy nhiên, Canberra có thể và nên áp dụng cách tiếp cận chung là đưa ra những ưu tiên cho các thành viên nhằm hình thành mối quan hệ xuyên biên giới có cùng mong muốn về mặt chính trị. Australia cũng không nên né tránh việc tìm kiếm một phần lớn hơn trong “chiếc bánh kinh tế” khi làm như vậy.
           
Canberra nên hỗ trợ nhiều hơn cho ngành công nghiệp trong nước tùy thuộc vào việc đáp ứng các mục tiêu xuyên suốt đối với ngành khoáng sản quan trọng. Các cơ chế như Cơ sở Khoáng sản Quan trọng đã ưu tiên các khoản đầu tư thúc đẩy giá trị gia tăng. Các cơ chế này có thể cung cấp các ưu đãi tài trợ hơn nữa cho các công ty Australia cùng lúc với việc hợp tác với các đối tác ở các quốc gia MSP. Trên thực tế, điều này sẽ trực tiếp phù hợp với quan điểm của MSP về việc đảm bảo “hỗ trợ khả năng của các quốc gia nhận ra lợi ích phát triển kinh tế đầy đủ từ các nguồn tài nguyên địa chất của chính họ”.
           
Ngày càng có nhiều quốc gia có liên kết chiến lược đang tìm cách hợp tác với Australia để tạo ra các chuỗi cung ứng khoáng sản quan trọng đáng tin cậy. Tuy nhiên, Australia cần đảm bảo rằng sự tham gia vào quá trình này vẫn vì lợi ích quốc gia hơn. Nâng cao cảnh giác hơn đối với đầu tư của Trung Quốc trong lĩnh vực này là cách tiếp cận thận trọng. Tuy nhiên, điều này có khả năng phản tác dụng nếu không có các cam kết có thể đảm bảo các mối quan hệ đối tác thay thế có tính tương đồng về mặt kinh tế cũng như chiến lược./.

Thoibaovietuc.com/Nguồn vnanet.vn