Bao lì xì, hay còn gọi là hồng bao trong tiếng Quan Thoại, là một truyền thống văn hóa được trân trọng ở Trung Quốc và nhiều nơi khác ở Châu Á.

Ở Trung Quốc, màu đỏ tươi tượng trưng cho sự may mắn và niềm vui. Hồng bao có thể được tặng trong nhiều dịp lễ hội và vui vẻ khác nhau, và chúng là một đặc điểm nổi bật của Tết Nguyên đán.

Nhận được hồng bao là điều mà hầu hết người Trung Quốc, đặc biệt là trẻ em, háo hức mong đợi vào mỗi dịp Tết Nguyên đán. Nhưng lịch sử đằng sau truyền thống này là gì?

Một truyền thống lịch sử

Nguồn gốc của hồng bao có thể bắt nguồn từ thời nhà Hán (năm 206 TCN–220 SCN) khi người ta đeo những vật phẩm giống như bùa hộ mệnh có hình dạng đồng xu.

Những phong tục ban đầu tương tự như việc tặng tiền diễn ra ở triều đình nhà Đường (năm 618–907 CN), khi tiền xu được tung ra vào mùa xuân như một phần của lễ kỷ niệm.

Việc tặng tiền cho trẻ em trong các lễ kỷ niệm đã trở thành một phong tục cố hữu trong thời nhà Tống và nhà Nguyên (960–1368). Trong thời nhà Minh và nhà Thanh (1368–1911/12), truyền thống này phát triển hơn nữa với việc tặng tiền cho trẻ em bằng cách xâu chúng vào sợi chỉ đỏ.

Khái niệm hồng bao hiện đại xuất hiện vào đầu thế kỷ 20 ở Trung Quốc. Người lớn tuổi sẽ tặng tiền được gói trong giấy đỏ cho trẻ em vào dịp Tết Nguyên đán như một lá bùa hộ mệnh chống lại tà ma, được gọi là sui (祟).

Những bao lì xì đỏ được tặng cho trẻ em, hoặc trong một số trường hợp là người lớn chưa lập gia đình, trong dịp Tết Nguyên đán cũng được gọi là ya sui qian.

Theo cách nói thông tục, ya sui qian có nghĩa là “tiền ức chế tuổi tác”, vì sui (岁) cũng có nghĩa là tuổi tác. Ya sui qian phản ánh niềm tin rằng số tiền này có thể xua đuổi vận rủi và làm chậm quá trình lão hóa.

Trong bối cảnh truyền thống, số tiền bên trong phong bì mang ý nghĩa tượng trưng.

Các số chẵn được coi là may mắn, ngoại trừ số bốn (bị coi là không may mắn do có sự tương đồng về mặt ngữ âm với từ "cái chết" trong tiếng Trung). Số sáu (tượng trưng cho sự tiến triển suôn sẻ) và số tám (tượng trưng cho sự thịnh vượng) được ưa chuộng đặc biệt.

Ngoài giá trị tiền tệ, hành động trao và nhận hồng bao còn thể hiện cử chỉ thiện chí, củng cố mối quan hệ xã hội và thể hiện sự tôn trọng và quan tâm.

Hồng bao với cuộc cách mạng số

Ngày nay, hồng bao đã kết hợp giữa truyền thống và hiện đại, thích nghi với những thay đổi của xã hội nhưng vẫn giữ được bản chất văn hóa.

Các siêu ứng dụng như WeChat và AliPay đã biến hoạt động lâu đời này từ một truyền thống vật lý thành một trải nghiệm kỹ thuật số, ảo.

WeChat đã phổ biến khái niệm “phong bao lì xì kỹ thuật số” vào năm 2014, kết hợp các yếu tố trò chơi như số tiền ngẫu nhiên và trao đổi nhóm.

Vào năm 2017, WeChat đã ghi nhận con số đáng kinh ngạc là 14,2 tỷ giao dịch lì xì chỉ tính riêng vào đêm giao thừa Tết Nguyên đán. Mặc dù sự phấn khích ban đầu xung quanh lì xì kỹ thuật số đã giảm dần theo thời gian, nhưng hoạt động này vẫn rất phổ biến. Vào đêm giao thừa năm 2024 , người dùng WeChat đã ghi nhận khoảng 5,08 tỷ giao dịch lì xì kỹ thuật số.

Sự chuyển đổi sang các định dạng kỹ thuật số phù hợp với xã hội ngày càng không dùng tiền mặt của chúng ta, giúp mọi người dễ dàng tham gia vào phong tục này hơn, ngay cả khi ở xa. Các gia đình bị chia cắt do di cư có thể tham gia vào truyền thống này theo thời gian thực, duy trì các kết nối có thể yếu đi khi ở xa.

Ý nghĩa xã hội

Sự phổ biến lâu dài của hồng bao làm nổi bật tầm quan trọng của nó trong văn hóa Trung Quốc. Nó không chỉ là phương tiện để tặng mà còn là cách duy trì truyền thống trong bối cảnh hiện đại hóa nhanh chóng.

Hành động tặng hồng bao, dù là vật lý hay kỹ thuật số, đều củng cố mối quan hệ giữa các thế hệ và bảo tồn di sản văn hóa. Cha mẹ và ông bà tặng hồng bao cho trẻ em trong Tết Nguyên đán tiếp tục thể hiện các giá trị truyền thống của gia đình và sự đoàn kết.

Nhưng việc số hóa bao lì xì đã làm dấy lên những cuộc tranh luận về tác động của nó đối với các giá trị truyền thống. Một số người cho rằng việc dễ dàng gửi bao lì xì kỹ thuật số làm giảm đi sự gần gũi và chu đáo vốn có trong việc trao đổi vật lý.

Những người khác coi đây là sự tiến hóa giúp duy trì hoạt động này phù hợp và dễ tiếp cận trong thế giới phát triển nhanh chóng.

Biến thể khu vực

Trong khi hồng bao gắn liền nhất với văn hóa Trung Quốc, thì truyền thống tương tự cũng tồn tại ở khắp châu Á, mỗi truyền thống có những khác biệt đáng chú ý theo từng vùng.

Ở Hàn Quốc, trong dịp Tết Nguyên đán (Sellal), người lớn tuổi sẽ tặng tiền cho những người trẻ tuổi hoặc chưa lập gia đình sau khi nhận được lời chúc mừng năm mới ( sebae ). Một truyền thuyết cho rằng truyền thống của Hàn Quốc bắt nguồn từ Trung Quốc. Tuy nhiên, không giống như phong bao lì xì đỏ được sử dụng trong văn hóa Trung Quốc, tiền ở Hàn Quốc có thể được đựng trong phong bao trắng, vì màu trắng trong văn hóa Hàn Quốc tượng trưng cho sự tinh khiết và khởi đầu mới.

Ở Singapore, nơi dân số đa dạng pha trộn truyền thống Trung Quốc, Mã Lai và Ấn Độ, việc tặng hồng bao (còn được gọi là ang bao hoặc ang pow trong tiếng Phúc Kiến) là một tập tục phổ biến. Truyền thống này đã mở rộng ra ngoài cộng đồng người Hoa, phản ánh ảnh hưởng văn hóa của cộng đồng người Hoa di cư.

Trong khi phong bì màu đỏ là phong bì truyền thống thì phong bì có màu khác như hồng hoặc vàng cũng được coi là chấp nhận được.

Tương lai của hồng bao

Khi công nghệ tiếp tục định hình các chuẩn mực xã hội, tập tục tặng hồng bao có khả năng sẽ phát triển hơn nữa.

Sự phát triển của E-CNY (tiền kỹ thuật số của Trung Quốc), bất kể thành công cuối cùng của nó như thế nào, có thể mang đến những chiều hướng mới cho các hoạt động truyền thống, cho phép các hình thức trao đổi sáng tạo và an toàn hơn.

Sức hấp dẫn lâu dài của hồng bao nằm ở các giá trị cốt lõi của nó: tôn vinh mối quan hệ, chia sẻ phước lành và bảo tồn di sản văn hóa.

Khi Tết Nguyên đán Kỷ Tỵ đang đến gần, bạn nên chuẩn bị sẵn một ít bao lì xì, dù là dạng số hay dạng giấy, để tránh bị bất ngờ khi một đứa trẻ tinh nghịch reo lên: "Chúc bạn thịnh vượng, giờ thì đưa bao lì xì đây!" ("gong xi fa cai, hong bao na lai"). Lời chào nhẹ nhàng và hấp dẫn này kết hợp khéo léo những lời chúc tốt đẹp với lời yêu cầu tinh nghịch xin một bao lì xì./.