Vụ tấn Bondi nhắm vào lễ Hanukkah đã khiến thế giới chú ý đến một trong những ngày lễ quan trọng của người Do Thái. Cùng Thời báo Việt Úc tìm hiểu về ý nghĩa lịch sử, nghi lễ thắp nến và thông điệp về sự tồn tại kiên cường đằng sau Lễ hội Ánh sáng này.

Thảm kịch xả súng tại bãi biển Bondi tối 14/12, nhắm vào đám đông đang tụ tập ăn mừng Lễ Hanukkah (còn gọi là Lễ hội Ánh sáng), không chỉ là một cú sốc an ninh. Sự kiện bi thương này cũng khiến nhiều người trên thế giới đặt câu hỏi: Hanukkah là gì, và tại sao nó lại trở thành mục tiêu?

Theo các chuyên gia David Slucki, Idan Dershowitz và Yaffa Bart từ Đại học Monash với bài viết đăng trên The Conversation, Hanukkah không đơn thuần là một lễ hội. Đó là một lời tuyên bố công khai về sự trường tồn của đời sống và văn hóa Do Thái, được thể hiện qua hành động thắp nến nơi công cộng - ngay cả trong hoàn cảnh nguy hiểm.

Nguồn gốc lịch sử: Câu chuyện về sự phản kháng và phép lạ

Lễ Hanukkah có nguồn gốc từ một sự kiện lịch sử cách đây gần 2.200 năm (thế kỷ thứ 2 trước Công nguyên), khi nước Judea của người Do Thái chịu sự cai trị của Đế chế Hy Lạp Seleucid. Dưới thời Vua Antiochus IV Epiphanes, các tập tục tôn giáo Do Thái bị cấm đoán và Đền thờ Jerusalem của dân Do Thái bị làm ô uế.

Khi đó, một nhóm người Do Thái nhỏ bé, gọi là Maccabees, do Judah Maccabee lãnh đạo, đã đứng lên khởi nghĩa chống lại đế chế hùng mạnh. Sau khi giành lại Jerusalem và tái thánh hiến Đền thờ, truyền thống kể rằng họ chỉ tìm thấy một bình dầu ô-liu tinh khiết đủ để thắp sáng cây đèn Menorah (chân đèn 7 nhánh) trong Đền thờ trong một ngày. Thế nhưng, phép lạ đã xảy ra: lượng dầu ấy cháy liên tục trong tám ngày, đủ thời gian để chuẩn bị dầu mới. Từ đó, Hanukkah được tổ chức trong 8 đêm để kỷ niệm phép lạ này và chiến thắng của tinh thần tự chủ.

Nghi lễ chính: Thắp sáng Chanukiah và những lời chúc phúc

Trung tâm của lễ Hanukkah là nghi thức thắp Chanukiah – một loại chân đèn đặc biệt có 9 nhánh. Trong đó, 8 ngọn đại diện cho 8 đêm lễ, và ngọn thứ 9 gọi là Shamash (nghĩa là "người phục vụ") dùng để thắp sáng những ngọn còn lại.

Mỗi đêm, bắt đầu từ đêm đầu tiên (năm 2025 là tối 14/12), một ngọn nến mới được thắp lên, cho đến khi cả 8 ngọn tỏa sáng vào đêm cuối. Ánh sáng được nhân lên mỗi ngày tượng trưng cho niềm hy vọng và sự lan tỏa của điều thiện.

Trước khi thắp nến, các gia đình đọc những lời chúc phúc (brachot). Lời chúc đầu tiên cảm tạ Đấng Tạo Hóa. Lời chúc thứ hai nhớ về những phép lạ trong quá khứ. Và chỉ trong đêm đầu tiên, lời chúc thứ ba được thêm vào, bày tỏ lòng biết ơn vì "được sống, được tồn tại và được đến thời điểm này" một lần nữa. Những lời chúc này nhấn mạnh rằng Hanukkah không chỉ là tưởng nhớ quá khứ, mà còn là trách nhiệm gìn giữ di sản cho tương lai.

Ý nghĩa đương đại: Thông điệp về sự kiên cường và đoàn kết

Mặc dù xuất phát từ một sự kiện cổ xưa, thông điệp của Hanukkah vẫn vô cùng sống động. Nó được tóm gọn trong câu ngạn ngữ Do Thái: "Một chút ánh sáng cũng đủ để xua tan bóng tối" (me'at min ha'or doche harbeh min ha'choshech).

Các văn bản tôn giáo trong lễ này như Al HaNisim (thêm vào lời cầu nguyện) và bài hát Ma'oz Tzur (hát sau khi thắp nến) không tập trung vào chiến thắng quân sự, mà nhấn mạnh vào sự đảo ngược của số phận: kẻ yếu thắng kẻ mạnh, và trên hết là sự kiên trì của một dân tộc trước bao lần bị đàn áp. Như Cựu Giáo trưởng Anh quốc Jonathan Sacks từng lập luận, Hanukkah kỷ niệm câu chuyện về con người: những cá nhân nhỏ bé từ chối đầu hàng về tinh thần và đạo đức.

Hanukkah sau thảm kịch Bondi: Lời kêu gọi kiên cường

Vụ tấn công tại Bondi, nơi cộng đồng tụ tập để công khai thực hành nghi lễ thắp sáng này, là một sự trùng hợp nghiệt ngã với lịch sử. Nó nhắc nhở rằng, trải qua nhiều thế kỷ, người Do Thái vẫn phải đối mặt với những mối đe dọa nhằm vào bản sắc và sự tồn tại của họ.

Trong bối cảnh đó, Hanukkah mang một thông điệp cấp thiết hơn bao giờ hết. Nó kêu gọi sự kiên trì, cử hành niềm vui và ánh sáng ngay giữa nghịch cảnh, và khẳng định rằng đời sống cộng đồng sẽ không bao giờ bị dập tắt. Việc hàng nghìn người trên khắp nước Úc và thế giới tiếp tục thắp nến Hanukkah sau vụ Bondi không chỉ là hành động tưởng niệm, mà còn là sự tiếp nối mạnh mẽ của một truyền thống tồn tại suốt hàng thiên niên kỷ - một truyền thống dạy rằng ánh sáng của hy vọng và đoàn kết cuối cùng sẽ chiến thắng bóng tối của thù hận.

Bài viết tham khảo thông tin từ phân tích của các tác giả David Slucki, Idan Dershowitz và Yaffa Bart trên The Conversation./.