Việc Trung Quốc phát hành mô hình trí tuệ nhân tạo DeepSeek mới nhất là một cú sốc về mặt chiến lược và địa chính trị cũng như gây sốc cho thị trường chứng khoán trên toàn thế giới.

Đây là lĩnh vực mà các nhà đầu tư Hoa Kỳ đã rót hàng trăm tỷ đô la và nhiều nhà bình luận dự đoán rằng Thung lũng Silicon sẽ dẫn đầu trong tương lai gần.

Việc một công ty Trung Quốc ít được biết đến dường như đã vươn lên vị trí ngang hàng với các gã khổng lồ của Hoa Kỳ, trong khi chi ít tiền hơn và sử dụng ít năng lực tính toán hơn, nhấn mạnh một số sự thật đáng lo ngại.

Đầu tiên, đối thủ chiến lược rõ ràng nhất của phương Tây là một đối thủ ngang hàng thực sự về công nghệ sẽ quyết định ai sẽ thống trị thế kỷ này và thứ hai, chúng ta cần tăng cường nỗ lực để phụ thuộc ít hơn vào công nghệ Trung Quốc.

Hơn bất kỳ lĩnh vực nào khác, AI sẽ giải phóng các lực lượng mạnh mẽ từ năng suất kinh tế đến khả năng quân sự. Như Vladimir Putin đã nói vào năm 2017, bất kỳ ai dẫn đầu về AI 'sẽ trở thành người thống trị thế giới'.

Marc Andreessen, doanh nhân và nhà đầu tư mạo hiểm có ảnh hưởng tại Thung lũng Silicon, gọi thông báo của DeepSeek là 'khoảnh khắc Sputnik' và 'một trong những đột phá đáng kinh ngạc và ấn tượng nhất' trong AI. Hoa Kỳ đã bị sốc khi vệ tinh Sputnik của Liên Xô đầu tư hàng tỷ đô la vào mô hình hợp tác công tư giúp giành lại và duy trì sự thống trị công nghệ, đóng vai trò chính trong việc giành chiến thắng trong Chiến tranh Lạnh.

Andreessen nói đúng nhưng theo nhiều cách, bước đột phá này thậm chí còn có ý nghĩa hơn cả Sputnik vì người tiêu dùng thế giới ngày càng phụ thuộc vào công nghệ và nền kinh tế của Trung Quốc theo cách mà chúng ta chưa từng làm với Liên Xô.

Vậy phương Tây cần làm gì bây giờ? Trên hết, chúng ta cần ngừng đánh giá thấp đối thủ chiến lược lớn của mình. Nếu hàng trăm tỷ đô la không phải là khoản đầu tư đủ, chúng ta cần phải tăng gấp đôi nỗ lực hoặc làm việc thông minh hơn, đưa chính phủ và khu vực tư nhân lại với nhau, và làm việc trên khắp các quốc gia đáng tin cậy, như chúng ta đang làm với các công nghệ an ninh AUKUS - một trong số đó tất nhiên là AI.

Chúng ta cũng cần phải đẩy mạnh quá trình giảm rủi ro cho nền kinh tế của mình với Trung Quốc trong các lĩnh vực công nghệ quan trọng này.

Khi các nhà lãnh đạo của chúng ta nói rằng họ muốn chúng ta có quyền lựa chọn của người tiêu dùng, bao gồm cả các sản phẩm công nghệ do Trung Quốc sản xuất, họ đang bỏ qua những rủi ro đáng kể về sự thống trị trong tương lai của Trung Quốc, vì chúng ta đã thấy cách Bắc Kinh chuẩn bị sử dụng sức mạnh kinh tế của mình cho các mục đích chiến lược, cho dù thông qua 5G hay các khoáng sản quan trọng.

Theo tình hình hiện tại, Bắc Kinh sẽ kiểm soát phần lớn ô tô thông minh, pin của chúng ta, tin tức mà công chúng nhận được thông qua phương tiện truyền thông xã hội và nếu các mô hình như DeepSeek nguồn mở được các công ty phương Tây áp dụng với chi phí thấp, sức mạnh siêu nạp mà AI sẽ mang lại cho mọi lĩnh vực khác.

Sự đột phá của DeepSeek thực ra không quá bất ngờ như phản ứng sửng sốt của thị trường.

Năm 2015, Trung Quốc tuyên bố với thế giới rằng mục tiêu của họ là thay thế Hoa Kỳ trở thành siêu cường công nghệ toàn cầu trong kế hoạch Made in China 2025.

Viện Chính sách chiến lược Úc ASPI đã chỉ ra rằng các nghiên cứu được công bố của Trung Quốc đang bám sát Hoa Kỳ.

Chắc chắn không phải ngẫu nhiên mà vào cuối năm 2024 và những tuần đầu năm 2025, Bắc Kinh đã cho thế giới thấy những tiến bộ của mình về cả năng lực quân sự dưới hình thức máy bay chiến đấu mới và giờ là công nghệ sử dụng kép trong AI. Đồng thời, chúng ta thấy Bắc Kinh ám ảnh với việc giữ cho người Mỹ và tất cả người phương Tây nghiện TikTok, điều này đảm bảo rằng người dùng của họ sẽ thấy một phiên bản thế giới do Bắc Kinh biên tập.

Một số nhà quan sát cho rằng thông báo của DeepSeek cho thấy sự kém hiệu quả của các biện pháp hạn chế xuất khẩu công nghệ tiên tiến như chip tiên tiến của Nvidia sang Trung Quốc của Hoa Kỳ.

Thay vì lùi bước trước các biện pháp bảo vệ như vậy, chính quyền Trump nên cân nhắc tăng cường chúng, cùng với việc đầu tư thêm vào các trung tâm dữ liệu - vốn đã được triển khai thông qua dự án Stargate.

Việc hạn chế xuất khẩu chip sang Trung Quốc vẫn là một công cụ quan trọng của Hoa Kỳ - nhưng nó không phải là giải pháp toàn diện.

Như giám đốc an ninh công nghệ sắp tới của Donald Trump, David Feith, đã lập luận vào năm ngoái, Hoa Kỳ cũng nên nhắm mục tiêu vào các con chip cũ hơn vì "nếu không làm như vậy thì lời tuyên bố của Hoa Kỳ về việc giảm thiểu rủi ro và khả năng phục hồi của chuỗi cung ứng vẫn vượt xa thực tế chính sách".

Không chắc chắn DeepSeek và những người lập ra nền tảng này đã nhận được bao nhiêu hỗ trợ trực tiếp từ chính phủ Trung Quốc nhưng có một số manh mối trong cách công ty đang hành xử. Mô hình DeepSeek là mã nguồn mở và chi phí để các công ty tích hợp vào thấp hơn 30 lần so với các đối thủ cạnh tranh của Hoa Kỳ.

Nhà sáng lập Liang Wenfeng đã thẳng thắn nói rằng công ty không tìm kiếm lợi nhuận từ nghiên cứu AI của mình, ít nhất là trong ngắn hạn - điều này sẽ cho phép công ty tuân theo chiến lược của Trung Quốc là hạ giá đối thủ cạnh tranh để tạo ra độc quyền. Và công ty được cho là đã tích trữ những con chip Nvidia tiên tiến nhất trước khi có lệnh hạn chế của Hoa Kỳ và đã nhận được các khoản phân bổ chip rõ ràng thông qua chính phủ Trung Quốc.

Những sự thật này ám chỉ đến sân chơi mất cân bằng mà Trung Quốc thích tạo ra. Như Edouard Harris, của Gladstone AI, đã nói với tạp chí Time: 'Rất có khả năng DeepSeek và nhiều công ty lớn khác của Trung Quốc đang được chính phủ (Trung Quốc) hỗ trợ, không chỉ về mặt tài chính.'

Trong khi phương Tây vẫn đang tranh luận về sự cân bằng giữa nền kinh tế mở hoàn toàn và các chiến lược công nghiệp và công nghệ quốc gia với sự tham gia lớn hơn của chính phủ, Trung Quốc đã kết hợp ngành công nghiệp của mình với chiến lược quốc gia do chính phủ lãnh đạo và rõ ràng là mạnh hơn nhờ chiến lược này.

DeepSeek là một lời nhắc nhở nữa rằng công nghệ của Trung Quốc là một thế lực đáng gờm và chính phủ nước này sẽ sử dụng công nghệ này một cách chiến lược để giúp Trung Quốc tự chủ hơn trong khi khiến phần còn lại của thế giới phụ thuộc nhiều hơn vào Trung Quốc.

Chúng ta phải bắt đầu nhận ra thời đại này và phản ứng một cách quyết đoán./.