Theo đài RFA, theo quy định của Chính phủ, nghệ sĩ nào muốn được xét tặng danh hiệu “Nghệ sĩ Nhân dân” (NSND) trước hết phải là “Nghệ sĩ Ưu tú” (NSƯT) và phải đạt một trong các điều kiện: có ít nhất 2 giải Vàng quốc gia (trong đó có 1 giải Vàng là của cá nhân), có cống hiến nổi trội, có tài năng nghệ thuật xuất sắc, thiếu giải thưởng theo quy định nhưng được Hội đồng các cấp thảo luận, đánh giá là trường hợp đặc biệt, trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định.

Sau khi đã hội đủ các điều kiện trên, người nghệ sĩ này cần nộp hồ sơ đăng ký xét tặng danh hiệu “Nghệ sĩ Nhân dân”. Trong hồ sơ phải có bản kê khai thành tích để được xét tặng danh hiệu “Nghệ sĩ Nhân dân”.

Đây là điều bị các nghệ sĩ chân chính cho là làm tổn thương lòng tự trọng của họ. Nhạc sĩ Lê Thiệu bày tỏ quan điểm: “Cơ chế đặc thù của XHCN là cơ chế xin cho, ban phát. Người có quyền sẽ ban phát và người đi xin thì hàm ơn. Từ trước đến nay, bất cứ việc gì dân cũng phải làm đơn xin. Xin tạm vắng, xin tạm trú, xin đi lại… nếu dính tới chính quyền đều phải xin. Cơ chế này sinh ra bè phái, nịnh bợ nhau.

Theo tôi, những nghệ sĩ chân chính, có lòng tự trọng không màng tới những danh hiệu như NSƯT hay NSND. Đó là những danh hiệu hão. Họ làm việc với lương tâm nghề nghiệp của mình, công hiến cho khán giả, làm cho khán giả hài lòng. Họ phục vụ cho đời sống và không làm gì trái với lương tâm, nghệ thuật là đủ”.

Nghệ sĩ Bảo Quốc và Nghệ sĩ Thành Lộc là hai nghệ sĩ sân khấu lớn, được hầu hết người dân biết đến với những cống hiến của họ cho nghệ thuật. Trong một lần trả lời báo chí Nhà nước về việc này, Nghệ sĩ Bảo Quốc đặt ngược lại câu hỏi: “Tại sao nghệ sĩ phải khai thành tích và xin được xét tặng danh hiệu NSND? Lòng tự trọng không cho phép tôi làm điều đó, vì như vậy sẽ rất tổn thương cho danh dự nghệ sĩ nếu không được xét tặng. Danh hiệu NSƯT, NSND của Nhà nước phong tặng là rất cao quý đối với nghệ sĩ. Được phong tặng thì tôi nhận, còn xin thì không”.
 

Cũng trong một lần trả lời truyền thông Nhà nước, Nghệ sĩ Thành Lộc nêu quan điểm về cơ chế “xin-cho” danh hiệu: “Tôi không thích việc muốn được là NSND phải làm đơn xin xỏ. Tại sao phải làm đơn xin? Danh hiệu cao quý này phải được chính Hội đồng xét duyệt, nhìn nhận và tự đánh giá, phong tặng. Người nghệ sĩ không thể làm cái việc xin được phong tặng danh hiệu, tự kêu gọi mọi người đánh giá tài năng và sự cống hiến của mình”.

Chỉ là hư danh?

Ngoài “bệnh thành tích” thì “hư danh” được coi là vấn nạn trong xã hội hiện nay. Bên ngành tòa án có Kiểm sát viên cao cấp, Điều tra viên cao cấp. Đầu năm 2022, tại phiên thảo luận về sửa đổi toàn diện Luật Thi đua khen thưởng tại Quốc hội, một số đại biểu kiến nghị có thêm danh hiệu Kiến trúc sư Nhân dân, Kiến trúc sư Ưu tú, Nhà văn Nhân dân, Nhà văn Ưu tú bên cạnh những danh hiệu sẵn có như Nghệ sĩ Nhân dân, Nghệ sĩ Ưu tú trong lĩnh vực văn học, nghệ thuật.

Trao đổi với RFA về vấn đề này, kiến trúc sư Ngô Viết Nam Sơn cho biết, ông thiên về xu hướng tặng huân chương hơn là tặng danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân. Ông giải thích: “Lý do là người nghệ sĩ phải sáng tạo suốt đời, và khi được ‘đóng dấu’ là Nghệ sĩ Nhân dân thì theo tôi, đó là bước lùi chứ không phải bước tiến. Bởi vì người được phong, thứ nhất là họ sẽ cảm thấy điều đó là đương nhiên và họ sẽ không tiến bộ nữa. Đó là nói chung cho các ngành nghệ thuật.

Còn nói riêng cho ngành kiến trúc, tôi thấy rằng NSND giờ đang ‘lạm phát’, hiện có đến mấy trăm NSND. Những NSND đó, mặc dù phải công nhận họ cũng tài giỏi nhưng các tác phẩm của họ có đứng đầu cả nước hay ngang tầm thế giới hay không thì cần phải đặt câu hỏi”./.

Thoibaovietuc.com/Nguồn rfa, vna