Đội ngũ thương mại và an ninh kinh tế của Tổng thống Mỹ Donald Trump đang tập trung sử dụng các biện pháp như thuế quan, kiểm soát xuất khẩu và trừng phạt để củng cố nền kinh tế Mỹ, đồng thời đạt được các mục tiêu địa chiến lược chống lại các đối thủ.

Các mục tiêu này bao gồm duy trì ưu thế công nghệ của Mỹ trước Trung Quốc, ngăn chặn dòng chảy tiền chất fentanyl vào Mỹ, và thúc đẩy hòa bình Nga - Ukraine. Tuy nhiên, các công cụ này cũng có thể được áp dụng với đồng minh và đối tác của Mỹ nhằm giải quyết mất cân bằng thương mại, xây dựng ngành công nghiệp nội địa, hoặc quản lý nhập cư.

Australia cần chứng minh rằng liên minh với Mỹ mang lại lợi ích an ninh và thịnh vượng cho cả hai bên, đồng thời cảnh báo rằng các biện pháp thương mại gây tổn hại kinh tế Australia cũng sẽ ảnh hưởng đến an ninh Mỹ.

Đội ngũ chủ chốt và chính sách "Nước Mỹ trên hết"

Theo báo cáo từ Viện Chính sách Chiến lược Australia (ASPI), Trump đã đề cử các nhân vật chủ chốt: Scott Bessent (Quản lý quỹ đầu cơ tỷ đô) làm Bộ trưởng Tài chính; Howard Lutnick (Giám đốc điều hành Phố Wall) làm Bộ trưởng Thương mại; và Jamieson Greer (cựu trợ lý của Robert Lighthizer) làm Đại diện Thương mại Mỹ (USTR). Các ứng viên này đều ủng hộ việc sử dụng thuế quan và trừng phạt để đạt mục tiêu địa chính trị.

Chính sách thương mại "Nước Mỹ trên hết" được thể hiện rõ qua bản ghi nhớ công bố ngày 26/1/2025, với hơn 20 biện pháp tiềm năng nhằm giải quyết thương mại "không công bằng". Các cơ quan liên quan phải hoàn thành đánh giá chi tiết trước ngày 1/4/2025 để áp dụng thuế quan theo Điều 232 (Luật Mở rộng Thương mại 1962) và Điều 301 (Luật Thương mại 1974). Một số biện pháp khẩn cấp có thể được Tổng thống áp đặt ngay mà không cần Quốc hội phê chuẩn.

Trọng tâm đối với Trung Quốc và đồng minh

Trung Quốc là mục tiêu chính trong chương trình nghị sự. USTR được yêu cầu rà soát hiệp định thương mại Mỹ - Trung, xem xét áp thuế bổ sung theo Điều 301, và giải quyết các hành vi "phi lý" của Bắc Kinh. Bộ Thương mại cũng phải đánh giá việc dỡ bỏ Quan hệ Thương mại Bình thường Vĩnh viễn (PNTR) với Trung Quốc và tăng cường bảo vệ sở hữu trí tuệ.

Đáng chú ý, bản ghi nhớ không đề cập đến việc tham vấn với đồng minh. Ngay cả Australia – đối tác thân cận có thặng dư thương mại với Mỹ – cũng phải vận động mạnh mẽ để giảm thiểu tác động từ các biện pháp này. Ví dụ điển hình là việc Trump đe dọa áp thuế 25–50% lên hàng hóa Colombia chỉ vì nước này từ chối nhận lại công dân bị trục xuất.

Những động thái gần đây

Trong bài phát biểu ngày 27/1 tại Miami, Trump tuyên bố sẽ áp thuế lên chip máy tính, chất bán dẫn và dược phẩm nhập khẩu để đưa sản xuất về Mỹ. Ông cũng nhắm đến ngành thép, nhôm và đồng. Trước đó, Mỹ đã đe dọa áp thuế 25% lên Mexico và Canada nếu không ngăn chặn fentanyl và di cư bất hợp pháp trước ngày 1/2.

Dự báo một chặng đường sóng gió

Sau 7 ngày nhậm chức, các động thái của Trump cho thấy chính sách thương mại Mỹ sẽ tiếp tục biến động mạnh đến năm 2029. Cộng đồng quốc tế, bao gồm cả đồng minh, cần chuẩn bị cho một giai đoạn đầy thách thức khi Washington ưu tiên lợi ích nội địa và sử dụng công cụ kinh tế như vũ khí chiến lược./.

Tác giả: Nerida King

Viện Chính sách Chiến lược Australia (ASPI), 28/1/2025

Tác giả: Nerida King là nghiên cứu viên cao cấp kiêm Giám đốc Chiến lược Kinh tế tại Văn phòng Washington của Viện Chính sách Chiến lược Australia (ASPI). Bài viết thể hiện quan điểm cá nhân của tác giả.